Abstract
The article investigates the artistic and philosophical representations of Kraków and Warsaw in Polish literature, focusing on multi-genre works by authors such as Stanisław Wyspiański, Tadeusz Borowski, Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Kazimierz Wyka, Zofia Nałkowska, Maria Dąbrowska, and others. Through detailed poetics-based analysis, the author explores how the literary imagery of Kraków evolved into a symbolic «spiritual capital» of Poland, particularly through the multidimensional work of Wyspiański–poet, playwright, painter, and designer. The Kraków text is analyzed as a confluence of memory, identity, and artistic synthesis, shaped by sound, rhythm, visual art, and mythopoetic motifs. In contrast, the Warsaw text, particularly in the wartime poetry and memoirs from 1939 to 1945, encapsulates the existential experience of suffering, resistance, and national dignity. Texts by Baczyński, Gajcy, Lechoń, Tuwim, and others are interpreted as responses to historical trauma, deeply rooted in Polish collective consciousness and imbued with universal pathos. The paper emphasizes the resilience of cultural identity through literature and the transformative power of poetic language in narrating national fate.
References
Baczyński K.K., Warszawa, https://poezja.org/wz/Baczy%C5%84ski_Krzysztof_Kamil/573/Warszawa [dostęp: 10.02.2023].
Balbus S., Między stylami, Kraków 1996.
Borowski T., Pożegnanie z Marią. Kamienny świat, Warszawa 1972.
Burkot S., Literatura polska w latach 1939–1999, Warszawa 2006.
Dąbrowska M., Dzienniki 1914–1945, Warszawa 1998.
Gajcy T., Śpiew murów, https://poezja.org/wz/Gajcy_Tadeusz/968/%C5%9Apiew_mur%C3%B3w [dostęp: 11.02.2023].
Gromiak R.T., Kowaliw Ju. I. i in., Literaturoznavčyj slovnyk-dovidnyk, Kijiv 1997.
Iwaszkiewicz J., Dzienniki 1911–1955, Warszawa 2008.
Lechoń J., Matka Boska Częstochowska, https://poezja.org/wz/Lecho%C5%84_Jan/4717/Matka_Boska_Cz%C4%99stochowska [dostęp: 12.02.2023].
Miłosz C., Zniewolony umysł, Kraków 2004.
Nałkowska Z., Dzienniki. 1939–1944, Warszawa 1996.
Oliander L., Humanizm pol’skoi literatury XX–XXI stolit’ u konteksti chudožno-ievropejs’koi dumky, Łuck 2012.
Sen o Warszawie, https://ising.pl/czeslaw-niemen-sen-o-warszawie-tekst [dostęp: 05.03.2023].
Skierkowska E., Plastyka St. Wyspiańskiego, Warszawa – Kraków 1958.
Skierkowska E., Wyspiański – artysta książki, Wrocław 1970.
Słonimski A., Alarm, https://warhist.pl/wiersze-i-piesni-wojenne/antoni-slonimski-alarm/# [dostęp: 01.03.2023].
Tuwim J., Ab Urbe Condita, http://wiersze.bfcior.pl/juliantuwim.php?show=ab_urbe_condita [dostęp: 05.03.2023].
Tuwim J., Nowy wybór poezji, Warszawa 2000.
Wyka K., Życie na niby, Warszawa 1957.
Wyspiański S., Rapsody. Hymn. Wiersze, https://literat.ug.edu.pl/wyswier/index.htm [dostęp: 11.02.2023].

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Copyright (c) 2025 Louisa Oliander