The Concept of the Phantom in the Writings of Post-November Emigrants. Preliminary Remarks
PDF (Język Polski)

Keywords

phantom
vampire
corpse
Great Emigration
homeland
nation

How to Cite

Januszkiewicz, A. (2025). The Concept of the Phantom in the Writings of Post-November Emigrants. Preliminary Remarks. Bibliotekarz Podlaski Ogólnopolskie Naukowe Pismo Bibliotekoznawcze I Bibliologiczne, 67(2), 199–213. https://doi.org/10.36770/bp.1046

Abstract

The figure of the phantom opened the way for young Romantics to a description of existence marked by metaphysical depth. However, it was only after the fall of the November Uprising – a spiritual defeat for an entire generation – that the concept of phantoms gained a special significance in Polish consciousness. At that point, it lost its function as a model for describing individual suffering, unfulfillment, rejection, and discord with the world. Instead, it became a metaphor for the condition of an entire community – a metaphor so broad that it transcended literary abstraction. Especially those who belonged to the Great Emigration lived with the stigma of exiles from beyond the grave. Their existence took on a cemetery-like dimension, revolving around the graves of deceased comrades and the futile efforts to resurrect their dead Motherland. The motif of phantoms, which, along with various images associated with death and existence in the afterlife, had initially inhabited the pages of Romantic literature, began to appear with increasing frequency in the émigré press, commemorative speeches, and other texts. It became a symbol of the insurgents’ unending mourning. As a result, the post-November exiles themselves began to refer to themselves as phantoms.

https://doi.org/10.36770/bp.1046
PDF (Język Polski)

References

Bąbiak G.P., Funeralia narodowe. Pogrzeby patriotyczne w czasach niewoli, Warszawa 2016.

„Dziennik Narodowy” 1841, nr 13.

Cmentarz polski w Montmorency, oprac. J. Skowronek, A. Bochenek, M. Cichowski, K. Filipow, Warszawa 1986.

Gadon L., Emigracya polska. Pierwsze lata po upadku powstania listopadowego, t. 3 Kraków 1901.

Grzymała F., Narady królów. Sprawa Polski i Ludów. Niepodobieństwo utrzymania pokoju. Przyszłość, „Sybilla Tułactwa Polskiego” 1833/35, poszyt 2.

Janion M., Gorączka romantyczna, Gdańsk 2007.

Janion M., Płacz generała. Eseje o wojnie, Warszawa 1998.

Janion M., Wampir. Biografia symboliczna, Gdańsk 2008.

Janion M., Wobec zła, Chotomów 1989.

Kajsiewicz H., Mowa pogrzebowa po śp. Adamie Jerzym ks. Czartoryskim, […], Poznań 1862.

Kalembeka S., Wielka emigracja. Polskie wychodźstwo polityczne w latach 1831–1862, Warszawa 1971.

Kalembka S., „O naszą i waszą wolność”. Studia z dziejów polskiej myśli politycznej doby romantyzmu, Olsztyn 1997.

Kozak Ł., Upiór. Historia naturalna, Warszawa 2021.

Krasiński Z., Irydion, oprac. W. Kubacki, Wrocław 1967.

Mickiewicz A., Dziady, Dzieła Poetyckie, t. 3, red. S. Pigoń, Warszawa 1955.

Pugacewicz I.H., Ceremonie pogrzebowe nie robią się już tylko dla zmarłego, bo ten już czuć przestał… – o roli tradycji pogrzebowych i upamiętnianiu zmarłych na emigracji w praktyce dydaktyczno-wychowawczej Szkoły Polskiej na Batignolles, „Studia Migracyjne. Przegląd Polonijny” 2017, nr 2(172).

Rosiek S., Zwłoki Mickiewicza. Próba nekrografii poety, Gdańsk 1997.

Rutkowski K., Braterstwo albo śmierć. Zabijanie Mickiewicza w Kole Sprawy Bożej, Gdańsk 1999.

Stankowska H., Tragiczne nekrologi pokolenia Wielkiej Emigracji, „Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza” 1974, nr 9.

Stefanowska Z., Duch-powrotnik u Mickiewicza, „Pamiętnik Literacki” 2005, z. 96/4.

Wichrowska E., Jeszcze żywi czy już zmarli? Dziewiętnastowieczne dokumentacje emigracyjnego umierania, Gdańsk, 2023.

Witkowska A., Cześć i skandale. O emigracyjnym doświadczeniu Polaków, Gdańsk 1997.

Wojciechowska E., Dwie śmierci upiora. O końcu fantastyki polskiej na przykładzie polskiej prozy fantastycznej połowy XIX wieku, „Civitas. Studia z Filozofii i Polityki” 2018, nr 23.

Zaleski J.B., Mowa nad grobem Adama Mickiewicza w Montmorency dnia 21 stycznia 1856 roku, [w:] Korespondencja Józefa Bohdana Zaleskiego, t. 2, Lwów, 1901.

Zwierkowski L., Spotkanie się wygnańców w podróży przez Lotaryngiją odbytej w czasie ogłoszenia bulli Papieskiej, Besançon 1833.

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

Copyright (c) 2025 Agnieszka Januszkiewicz

Downloads

Download data is not yet available.