Keywords
Czartoryski
Great Diet
homeland
partitions
melancholy
nostalgia
How to Cite
Abstract
"Autumn Thoughts..." are among the most beautiful lyrics of Franciszek Karpiński, but have rarely been the subject of analysis and interpretation. Perhaps because not all the issues raised in the work can be clearly explained. Personal discourse here is mixed with political and panegyric discourse, so it is difficult to precisely define the genological structure of the poem. It is a kind of balance sheet of the fiftysomething-year life of the poet, but also a warning against the consequences of ideological quarrels and disputes, obstructing the most important objective of the actions of parliamentary deputies, which is saving the country whose neighbours „have already dug the grave”. "Autumn Thoughts..." with its own style, choice of themes and tone, promises the rich of creativity of the post-Partition years 1793–1806. The article discusses the main content of the poem, referring to the concept of “Sarmatian melancholy”, as defined and described by Fr. Prof. Józef Tischner.
References
Aleksandrowicz A., Puławy – środowisko kulturalne i literacie wieku XVIII–XIX, [w:] Puławy. Materiały z sesji popularno-naukowej, pod red. Z. Hirsza, A. Zagórskiej-Czarneckiej, Lublin 1964.
Bernatowicz F., Adam na Klewaniu i Żukowie książę Czartoryski, generał ziem podolskich, Bibl. Czart., sygn. nr 104 826 III.
Borkowski K., Tomusiak R., Zarzyński P., Drzewa Polski. Najgrubsze, najstarsze, najsłynniejsze, Warszawa 2016.
Chachulski T., Franciszek Karpiński, Towarzystwo im. Stanisława ze Skarbimierza, Warszawa 1998, Ludzie Niezwyczajni.
Chachulski T., Wprowadzenie do lektury, [w:] F. Karpiński, Wiersze zebrane, wyd. T. Chachulski, cz. 1, Warszawa 2005, s. 5-27, Biblioteka Pisarzy Polskiego Oświecenia, t. 5.
Chachulski T., Wstęp [do:] F. Karpiński, Wybór poezji, oprac. T. Chachulski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wocław 1997, BN I, nr 89.
Cieński M., Kreacja pejzażu w poezji Franciszka Karpińskiego, [w:] tenże, Pejzaże oświeconych. Sposoby przedstawiania krajobrazu w literaturze polskiej w latach 1770–1830, Wrocław 2000.
Cieński M., Melancholia jako estetyka czy doświadczenie. O kilku polskich utworach z lat 1770–1830, [w:] Eklektyzmy, synkretyzmy, uniwersa. Z estetyki dzieła epoki oświecenia i romantyzmu, red. A. Ziołowicz, R. Dąbrowski, Kraków 2014, s. 155-167, Studia Dziewiętnastowieczne – Uniwersytet Jagielloński. Rozprawy, t. 14.
Czartoryscy. Wiersze poświęcone rodowi Czartoryskich na łamach „Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”. Edycja krytyczna ze wstępem, wstęp i oprac. M. Pawlata, red. nauk. B. Wolska, Łódź 2011.
Dębicki L., Puławy (1762–1830). Monografia z życia towarzyskiego, politycznego i literackiego na podstawie archiwum ks. Czartoryskich w Krakowie, t. 1-3, Lwów 1887–1888.
Dzieła Franciszka Karpińskiego wierszem i prozą. Edycja nowa i zupełna, wielą pismami od autora nadesłanymi pomnożona, wyd. F. K. Dmochowski, t. 1, Warszawa 1806, s. 358-364.
Frączyk T., Adam Kazimierz Czartoryski. Biografia historyczno-literacka na tle przemian ideowych polskiego Oświecenia, Kraków 2012.
Guzek A. K., Franciszek Karpiński, [w:] Pisarze polskiego oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej i Z. Golińskiego, t. 1, Warszawa 1992, s. 608-622.
Janowski M., Narodziny inteligencji (1750–1831), t. 1, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2008.
Karpiński F., Historia mego wieku i ludzi, z którymi żyłem, oprac. R. Sobol, [wyd. przygotowali E. Aleksandrowska i Z. Goliński], Warszawa 1987.
Karpiński F., O wymowie w prozie albo wierszu, [w:] Oświeceni o literaturze, oprac. T. Kostkiewiczowa i Z. Goliński, cz. 1, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1995, s. 196-219, Świadomość literacka w Polsce. Antologia, t. 1, cz. 1.
Klimowicz M., Franciszek Karpiński, [w:] tenże, Oświecenie, wyd. 5 zmienione i rozszerzone, Warszawa 1998, s. 377-408.
Kostkiewiczowa T., Cztery pory roku, [w:] taż, Horyzonty wyobraźni. O języku poezji czasów Oświecenia, Warszawa 1984, s. 13-96.
Kostkiewiczowa T., Model liryki sentymentalnej w twórczości Franciszka Karpińskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Wrocław 1964, Z Dziejów Form Artystycznych w Literaturze Polskiej, t. 2.
Między rozpaczą i nadzieją. Antologia poezji porozbiorowej lat 1793–1806, wstęp P. Żbikowski, zebrał i oprac. M. Nalepa, Kraków 2006, Biblioteka Tradycji I, nr 56.
Nalepa M., Relacje osobowe w sielance Franciszka Karpińskiego „Do Justyny. Tęskność na wiosnę”, [w:] Літературниѝ процес. Меmoдологія, імена, meнденції. Збірник наукових праць (філологічні науки), нр 4, pед. Я. Поліщук, Я. Лавський, Киев 2014, s. 177-182.
Norkowska A., Obrazy i dźwięki piórem utrwalone: Cztery części roku, [w:] Czytanie Naruszewicza, pod red. B. Wolskiej, T. Kostkiewiczowej i B. Mazurkowej, t. 2, Warszawa 2015, s. 127-166, Czytanie Poetów Polskiego Oświecenia, t. 3**.
Piotrowski W., Adam Kazimierz Czartoryski w poezji rodziny, przyjaciół, znajomych i sąsiadów. O rozwoju i przemianach poezji panegirycznej w oświeceniu, [w:] Poezja okolicznościowa w Polsce w latach 1730–1830, pod red. M. Nalepy, G. Trościńskiego, R. Magrysia, Rzeszów 2014, s. 138-165.
Sobol R., Franciszek Karpiński, Warszawa 1987, Małe Portrety Literackie.
Sobol R., Ze studiów nad Karpińskim, cz. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Wrocław – Warszawa – Kraków 1967, Studia z Okresu Oświecenia, t. 7.
Stanisławczyk D, „Zacny mądrością, rodem i dostatki”. Literacki portret Adama Kazimierza Czartoryskiego, [w:] Twórczość dramatyczna Adama Kazimierza Czartoryskiego, pod red. nauk. Wacława Waleckiego, Kraków 2013, s. 17-83, Biblioteka Tradycji II, nr 119.
Tischner J., Chochoł sarmackiej melancholii, [w:] tenże, Świat ludzkiej nadziei. Wybór szkiców filozoficznych 1966–1975, wyd. 2, Kraków 1992, s. 15-28 (wyd. 1 – Kraków 1975).
Waniczkówna H., Czartoryski Adam Kazimierz, [w:] Polski słownik biograficzny, kom. red. J. Chwalczewski, I. Dąbrowski, t. 4, Kraków 1938, s. 249-257.
Articles published in the “gold open access” mode on the basis of a non-exclusive license agreement between the publisher and the author. Permitted use:
- the publication may be read and stored on any device,
- the publication may be cited (with obligatory reference to the author, the title of the text, as well as the full title, bibliographic address of the issue and page of the journal)
The editorial team of “Bibliotekarz Podlaski” implements an open access policy by publishing materials in the form of the so-called Gold Open Access. From volume 42 (issue 1/2019), the journal is available under the Creative Commons license (Attribution – ShareAlike: CC BY-SA).
The key declarations of the Open Access and Open Science movement, which we fully support, are available on the CEON Open Science website.
COPYRIGHT:
The editorial team of “Bibliotekarz Podlaski” implements an open access policy by publishing materials in the form of the so-called Gold Open Access. The journal is available under the Creative Commons license – Attribution – ShareAlike 4.0: International: CC BY-SA 4.0).
The key declarations of the Open Access and Open Science movement, which we fully support, are available on the CEON Open Science website.
“Bibliotekarz Podlaski” allows its readers to read, download, copy, distribute, print, search and link to the full content of articles. We enable full, immediate, unlimited (both in a territorial, temporal and technical sense) open access to all published content, in accordance with the principle that freely available research increases and accelerates the global development of science and the exchange of knowledge.
The editorial team of “Bibliotekarz Podlaski” encourages authors to place articles published in the journal in open repositories (after the review or the final version of the publisher), provided that a link to the journal’s website is provided.
The journal does not charge the authors any fees for accepting and publishing their texts.