Abstract
The article focuses on eagle symbolism in the context of an old encyclopaedic tradition. A combination of erudite contents within natural history with fragments of Mikołaj Rej’s and Marcin Bielski’s works leads to interesting observations. It is common knowledge that a universal character of the symbolism of an eagle as an emblem of power in Old Polish culture had an exceptional place in heraldic bestiary. Nonetheless, algorithmic interpretations connected with a motif of this royal bird in the works of our writers seem to go beyond traditionally assumed interpretations. Here, it appears that the symbol of an eagle in poetic rhetoric of Rej and Bielski primarily constituted an emblem of a celestial bird, which was to foretell deep spiritual transformation of our nation. There are as well many arguments suggesting that aquilar symbolism constituted an exceptionally strong construction element in old encyclopaedic works.
References
Albertus Magnus, On Animals. A Medieval Summa Zoologica, vol. II, transl. and annotated by Kenneth F. Kitchell Jr. & Irven Michael Resnick, London 1999.
Ambroży Św., Hexaemeron, przeł. Władysław Szołdrski, opatrzył wstępem Andrzej Bogucki, oprac. Wincenty Myszor, Warszawa 1969.
Ambroży Św., Wybór pism dogmatycznych, przeł. i oprac. Ludwik Gładyszewski, Szczepan Pieszczoch, Poznań 1970.
Ambroży Św., Wybór pism. O pokucie. O ucieczce od tego świata. O dobrach przynoszonych przez śmierć, przeł. Władysław Szołdrski, wstęp Cyryl Andrzej Guryn, oprac. Cyryl Andrzej Guryn i Emil Stanula, Warszawa 1971.
Arystoteles, Zoologia (Historia animalium), przeł., wstępem, komentarzem i skorowidzem opatrzył Paweł Siwek, Warszawa 1982.
Biblia święta to jest Księgi Starego i Nowego Zakonu własnie z żydowskiego, greckiego i łacińskiego nowo na polski z pilnością i wiernie wyłożone. Transkrypcję oraz kolacjonowanie tekstu Biblii Brzeskiej [Brześć 1563] […], edycja Peter Krolikowski, Clifton, New Jersey–Kraków 2003.
Bielski Marcin, Kronika to jest historia Świata na sześć wieków a cztery monarchie rozdzielona z rozmaitych historyków tak w świętym piśmie krześcijańskim, żydowskim jako i pogańskim wybierana i na polski język wypisana dostateczniej niż pierwej z przydanim wiele rzeczy nowych: Od początku świata aż do tego roku, który się pisze 1564. Figurami ochędożnym i własnymi, przedruk metodą fotooffsetową, Warszawa 1976.
Boecjusz Anicjusz Manliusz Sewerynus, O pocieszeniu, jakie daje filozofia, przeł. i oprac. Gabriela Kurylewicz i Mikołaj Antczak, przedm. Agnieszka Kijewska, Kęty 2006.
Crescentiis Pietro de, Liber ruralium commodorum, / pol. Księgi o gospodarstwie i o opatrzeniu rozmnożenia rozlicznych pożytków każdemu stanowi potrzebne, przeł. Andrzej Glaber?, Kraków: Helena Florianowa, 1549.
Cygański Mateusz, Myślistwo ptasze. Wydanie z 1584 roku oraz 1842 roku, objaśn. Antoni Waga, Warszawa 2014.
Dynak Władysław, Łowy, łowcy i zwierzyna w przysłowiach polskich, Wrocław 1993.
Erazm z Rotterdamu, Adagia (wybór), przeł. i oprac. Maria Cytowska, BN II, nr 172, Wrocław 1973.
Etymologies of Isidore of Seville, transl. Stephen A. Barney, W. J. Lewis, J. A. Beach, Oliver Berghof, New York 2006.
Falimirz Stefan, O ziołach i mocy ich […], wyd. Florian Ungler, Kraków 1534.
Fizjolog, przeł. wstęp i przyp. Katarzyna Jażdżewska, Warszawa 2003.
Fleming J. V., Natura Lachrymosa, [w:] Man and Nature in the Middle Ages, ed. by Susan J. Ridyard and Robert G. Benson, Sewanee 1995.
Gilson Étienne, Wprowadzenie do nauki św. Augustyna, przeł. Zygmunt Jakimiak, Warszawa 1955.
Gilson Étienne, Wprowadzenie do nauki świętego Augustyna, przeł. Zygmunt Jakimiak, Warszawa 1953.
Gloger Zygmunt, Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. IV, wstęp Julian Krzyżanowski, Warszawa 1989.
Grzegorz Św., Moralia. Komentarz do Księgi Hioba. T. 6: Księgi XXVIII-XXXII, red. nauk. Leon Nieścior, przeł. Adam Wilczyński, oprac. i korekta przekł. Elwira Buszewicz, Kraków 2016.
Guriewicz Aron, Kategorie kultury średniowiecznej, przeł. Józef Dancygier, Warszawa 1976.
Hugon z Folieto, Aviarium, [w:] Fizjologi i Aviarium. Średniowieczne traktaty o symbolice zwierząt, red. Elżbieta Przybył, przeł. i oprac. Stanisław Kobielus, Kraków 2005.
Impelluso Lucia, Natura i jej symbole. Rośliny i zwierzęta, przeł. Hanna Cieśla, Warszawa 2006.
Iwaszkiewicz Bożena, Problematyka symboliki motywu orła w sztuce wczesnochrześcijańskiej, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 1974, t. XXI, z. 4.
K. Pliniusza Starszego Historyi naturalnej ksiąg XXXVII, t. X, przeł. Józef Łukaszewicz, wyd. Edward Raczyński, Poznań 1845.
Keen Elizabeth, Shifting horizons: The Medieval compilation of Knowledge as Mirror of a Changing World, [w:] Encyclopaedism from Antiquity to Renaissance, ed. Jason Köning, Greg Woolf, Cambridge 2013.
Kiersnowski Ryszard, Symbol ptaka, [w:] Imagines Potestatis. Rytuały, symbole i konteksty fabularne władzy zwierzchniej. Polska X-XV w., pod red. Jacka Banaszkiewicza, Warszawa 1994.
Kobielus Stanisław, Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Kraków 2002.
Kobielus Stanisław, Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Warszawa 2002.
Kronika polska Marcina Bielskiego, t. 1, wyd. Kazimierz Józef Turowski, Sanok 1856.
Nowicka-Jeżowa Alina, Barok polski między Europą i Sarmacją. Cz. I: Profile i zarysy całości, Warszawa 2009–2011.
Orygenes, Homilie o Księgach Rodzaju, Wyjścia, Kapłańskiej, przeł. i oprac. Stanisław Kalinkowski, wstęp Emil Stanula, Warszawa 1984.
Palingeniusz (Marcellus Palingenius Stellatus), Zodiak życia, przeł. i oprac. Urszula Bednarz, wstęp Urszula Bednarz i Jacek Sokolski, Wrocław 2015.
Parent Jean-Marie, La doctrine de la création dans l`école de Chartres, Paris–Ottawa 1938.
Pseudo-Dionizy Areopagita, Hierarchia niebiańska, [w:] Pseudo-Dionizy Areopagita, Pisma teologiczne, t. 2, przeł. Maria Dzielska, przedm. Tomasz Stępień, Kraków 1999.
Rej Mikołaj, Apocalypsis, pod red. Wojciecha Kriegseisena, oprac. Marta M. Kacprzak, Sebastian Kawczyński, Janusz Maciuszko, Izabela Winiarska, Warszawa 2005.
Rej Mikołaj, Postylla, cz. II, (nauk. opieka nad fototypią Władysław Floryan), red. Maria Renata Mayenowa, Bibl. Pisarzów Polskich ser. B, nr 14, Wrocław 1965.
Rej Mikołaj, Psalterz Dawidow / ktory snadz iest prawy fundament / wssytkiego pisma krzesćyjańskiego / teraz nowo prawie na Polski ięzyk przełożon […], [Kraków, Maciej Szarfenberg? (ok. 1546)].
Rej Mikołaj, Wizerunk własny żywota człowieka poczciwego. Cz. I: Fototypia i transkrypcja tekstu, oprac. Władysław Kuraszkiewicz, Wrocław 1971.
Rej Mikołaj, Źwierzyniec (1562), wyd. Wilhelm Bruchnalski, Kraków 1895.
Rey z Nagłowic Mikołaj, Żywot człowieka poczciwego, [w:] Mikołaj Rej, Źwierciadło albo kształt, w którym każdy stan snadnie sie może swym sprawam, jako we źwierciedle, przypatrzyć, t. 1-2, wyd. Jan Czubek i Jan Łoś, wstęp Ignacy Chrzanowski, Kraków 1914.
Siennik Marcin, Herbarz to jest ziół tutecznych, postronnych i zamorskich opisanie […], Kraków (drukarnia Szarffenberga) 1568.
Słownik łacińsko-polski, t. V, pod red. Mariana Plezi, Warszawa 1999.
West William N., Theatres and Encyclopedias in Early Modern Europe, Cambridge 2002.
Wildiers Norbert Max, Obraz świata a teologia. Od średniowiecza do dzisiaj, przeł. Jan Doktór, Warszawa 1985.
Wodzicki Kazimierz hr., O sokolnictwie i ptakach myśliwskich, Warszawa 1858.
Yates Frances Amelia, Sztuka pamięci, przeł. Witold Radwański, posłowie Lech Szczucki, Warszawa 1977.
Articles published in the “gold open access” mode on the basis of a non-exclusive license agreement between the publisher and the author. Permitted use:
- the publication may be read and stored on any device,
- the publication may be cited (with obligatory reference to the author, the title of the text, as well as the full title, bibliographic address of the issue and page of the journal)
The editorial team of “Bibliotekarz Podlaski” implements an open access policy by publishing materials in the form of the so-called Gold Open Access. From volume 42 (issue 1/2019), the journal is available under the Creative Commons license (Attribution – ShareAlike: CC BY-SA).
The key declarations of the Open Access and Open Science movement, which we fully support, are available on the CEON Open Science website.
COPYRIGHT:
The editorial team of “Bibliotekarz Podlaski” implements an open access policy by publishing materials in the form of the so-called Gold Open Access. The journal is available under the Creative Commons license – Attribution – ShareAlike 4.0: International: CC BY-SA 4.0).
The key declarations of the Open Access and Open Science movement, which we fully support, are available on the CEON Open Science website.
“Bibliotekarz Podlaski” allows its readers to read, download, copy, distribute, print, search and link to the full content of articles. We enable full, immediate, unlimited (both in a territorial, temporal and technical sense) open access to all published content, in accordance with the principle that freely available research increases and accelerates the global development of science and the exchange of knowledge.
The editorial team of “Bibliotekarz Podlaski” encourages authors to place articles published in the journal in open repositories (after the review or the final version of the publisher), provided that a link to the journal’s website is provided.
The journal does not charge the authors any fees for accepting and publishing their texts.