Abstract
The article centers on the Romantic cult of familiarity as an essential premise for the idea of nature conservation. The reading of Adam Mickiewicz’s Pan Tadeusz shows that economic or aesthetic motives for acting for the benefit of the natural environment are ultimately less important than an intimate, ‘homely’ relationship with nature: love of native fauna and flora — in all their manifestations. The ‘hunts’ for flies, which keep Wojski Hreczecha’s attention, demonstrate, however, that the relationship between man and nonhuman nature is in some respects far from the desired mythical harmony. The “abundance” of flies in Lithuania, which is enclosed in quotation marks of a discreet joke, also prompts us to a critical rethinking of ideas about the inexhaustible richness of nature.
References
Antologia bajki polskiej, oprac. i wstępem opatrzył J. Ejsmond, Warszawa 1915.
Bachórz J., O „zwierzyńcu” A. Mickiewicza (rekonesans wstępny), [w:] Literacka symbolika zwierząt, red. A. Martuszewska, Gdańsk 1993.
Bojda W., Gawęda, [w:] Ilustrowany słownik terminów literackich. Historia, anegdota, etymologia, red. B. Mytych-Forajter, Z. Kadłubek, A. Nawarecki, Gdańsk 2018.
Boy-Żeleński T., Robak wojskowy i cywilny, [w:] tegoż, Pisma, t. 4: Brązownicy i inne szkice o Mickiewiczu, oprac. H. Markiewicz, Warszawa 1956.
Burta M., O jedwabnej stronie wiersza [Snuć miłość…] Adama Mickiewicza, „Roczniki Humanistyczne” 2019, z. 1.
Connor S., Mucha. Historia – antropologia – kultura, przeł. B. Stanek, Kraków 2008.
Dyakowski B., Polowanie na owady z naganką. O szarańczy, jej najściach i walkach z nią, Warszawa 1910.
Dynak W., Łowiectwo w kulturze polskiej. Obszary i kształty obecności, Wrocław 2012.
Dynak W., Łowy, łowcy i zwierzyna w przysłowiach polskich, Wrocław 1993.
Dynak W., Z Mickiewiczem na łowach, Wrocław 2009.
Emerson R.W., Eseje, t. 2, przeł. O. Dylis, F. Lyry, A. Tretiak, S. Wyrzykowski, posłowie M. Skwara, Lublin 1997.
Filipowicz A., Część wstępna. „Po cóż pisać o zwierzętach?”, [w:] tejże, (Prze)zwierzęcenia. Poetyckie drogi do postantropocentryzmu, Gdańsk 2017.
Hryniewiecki B., U źródeł umiłowania i ochrony przyrody. „Pan Tadeusz” w oczach botaników. „Ochrona Przyrody” 1948.
Igliński G., Brzęcząca i migocząca rzeczywistość. Owady w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza, „Prace Literaturoznawcze” 2021.
Igliński G., Konik polny Adama Mickiewicza, „Palanìstyka – Polonistika – Polonistyka” 2012.
Igliński G., Z Mickiewiczowskiego bestiariusza. Owady i robaki w „Dziadach”, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza” 2016, t. 9 (51).
Jundziłł S.B., Zoologia krótko zebrana, cz. 4: Owady i robactwo, Wilno 1807.
Kluk K., Zwierząt domowych i dzikich, osobliwie krajowych, historii naturalnej początki i gospodarstwo…, t. 4: O owadzie i robakach, Warszawa 1802.
Kłosiński K., Bigos, [w:] „Pieśni ogromnych dwanaście…”. Studia i szkice o „Panu Tadeuszu”, red. M. Piechota, Katowice 2000.
Kolbuszewski J., Ochrona przyrody a kultura, Wrocław 1992.
Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 2001.
Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, „Świat Książki” 2000.
Kott J., Cudowny kołatek z Mickiewiczowskiego kantorka, [w:] tegoż, Pisma wybrane, t. 1: Wokół literatury, wybór i układ T. Nyczek, Warszawa 1991.
Kramsztyk Z., Bohaterowie „Pana Tadeusza”, cz. 3: Goście soplicowscy i dobrzyńscy, Warszawa 1909.
Krasiński Z., Nie-Boska komedia, oprac. M. Grabowska, wstęp M. Janion, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970.
Kulesza W., „Pan Tadeusz” ewangelią ochrony przyrody, Kraków 1931.
Leńkowa A., Zaczęło się od świętego gaju, Warszawa 1981.
Linde S.B., Słownik języka polskiego, t. 1: A–F, Lwów 1854.
Łapczyński K., Flora Litwy w „Panu Tadeuszu”, Kraków 1894.
Mickiewicz A., Dzieła, t. 1: Wiersze, oprac. W. Borowy, L. Płoszewski, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1948.
Mickiewicz A., Dzieła, t. 13: Pisma różne, oprac. L. Płoszewski, Warszawa 1955.
Mickiewicz A., Dzieła, t. 14: Listy, cz. 1, oprac. S. Pigoń, Kraków 1953.
Mickiewicz A., Dzieła, t. 3: Utwory dramatyczne, oprac. S. Pigoń, Warszawa 1948.
Mickiewicz A., Dzieła, t. 8: Literatura słowiańska. Kurs pierwszy. Półrocze I, przeł. i oprac. L. Płoszewski, Warszawa 1955.
Mickiewicz A., Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie: historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem, oprac. S. Pigoń, aneks oprac. J. Maślanka, Wrocław 2015.
Miłosz Cz., Ogród Pana Boga. „Plus Minus” 1998, nr 16 (277) [dod. do „Rzeczpospolitej” z 18–19 kwietnia 1998 roku].
Miłosz Cz., Ziemia Ulro, Warszawa 1982.
Mytych B., (O)błędni strzelcy Adama Mickiewicza – rzecz o podmiotach polujących, [w:] tejże, Poetyka i łowy. O idei dawnego polowania w literaturze polskiej XIX wieku, Katowice 2004.
Mytych-Forajter B., Przedmowa, [w:] Zwierzęta na zakręcie, oprac. B. Mytych-Forajter, Warszawa 2017.
Nawarecki A., Bieńczyk M., Siwicka D., Tajemnice zwierząt. Tryptyk, [w:] Tajemnice Mickiewicza, red. M. Zielińska, Warszawa 1998.
Nawarecki A., Mickiewicz i robaki, [w:] Balsam i trucizna. 13 tekstów o Mickiewiczu, red. E. Graczyk, Z Majchrowski, Gdańsk 1993.
Noras D., Epopeiczny mikrokosmos, [w:] Miniatura i mikrologia, t. 3, red. A. Nawarecki, przy współudziale B. Mytych, Katowice 2003.
Nowak Z.J., Kilka uwag o Wojskim w świetle autografów „Pana Tadeusza”, [w:] „Pieśni ogromnych dwanaście…”. Studia i szkice o „Panu Tadeuszu”, red. M. Piechota, Katowice 2000.
Ohrenstein J., Świat zwierzęcy w „Panu Tadeuszu”. „Przyjaciel Zwierząt” 1903, nr 2–12.
Piwińska M., Wolny myśliwy, [w:] tejże, Wolny myśliwy. Osiem prób czytania Mickiewicza, Gdańsk 2003.
Przyboś J., „Historia szlachecka”, czyli baśń, [w:] tegoż, Czytając Mickiewicza, Warszawa 1998.
Rzewuski H., Pamiątki Soplicy, oprac. Z. Szweykowski, Warszawa 2004.
Schollenberger J., „Wejść między sforę” – projekt duchowości zwierząt: Mickiewicz – Emerson, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza” 2010, t. 3 (45).
Seweryn D., „Pan Tadeusz”, czyli elizejskie cienie, [w:] „Pan Tadeusz”. Poemat – postacie – recepcja, red. E. Hoffmann-Piotrowska, A. Fabiański, Warszawa 2016.
Skwara M., Mickiewicz i Emerson – prelekcje paryskie, „Pamiętnik Literacki” 1994, z. 3 (85).
Słownik języka Adama Mickiewicza, t. 2: D–G, red. K. Górski, S. Hrabec, Wrocław–Warszawa–Kraków 1964.
Stefanowska Z., Świat owadzi w czwartej części „Dziadów”, [w:] Studia romantyczne, red. M. Żmigrodzka, Warszawa 1973.
Studia z dziejów ochrony przyrody w Polsce, red. J. Babicz, W. Grębecka, Z. Wójcik, Wrocław i in. 1985.
Tomaszewska G.B., Motyli przystanek. Odessa Mickiewicza („Dumania w dzień odjazdu”), [w:] Odessa w literaturach słowiańskich, red. J. Ławsski, N. Maliutina, Białystok–Odessa 2016.
Tomkowski J., Robak, „Więź” 1982, nr 11–12.
Trześniewska A., „Dziady cz. IV” w zwierciadle ekosystemu romantycznego, „Polonistyka. Innowacje” 2017, nr 5.
Windakiewicz S., Prolegomena do „Pana Tadeusza”, Warszawa 1918.
Zakrzewski B., Eros w „Panu Tadeuszu”, [w:] tegoż, O „Panu Tadeuszu” inaczej, Wrocław 1998.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Copyright (c) 2023 Magdalena Kokoszka