Abstract
Numerous descriptions of the Caucasus have been preserved in Polish literature, which can serve as valuable sources for historical and ethnographic research of this country. Most of them were created in the years 1830–1860, when many Poles came to the Caucasus, forcibly conscripted into the Tsar’s army for their patriotic activities. These are scientific, travel and romantic poetry with a nostalgic tint. One of the most interesting Polish descriptions of the Caucasus can be found in the novel Risztau by Wacław Sieroszewski from 1898. This novel stems from the writer’s personal experiences. It is distinguished by a different view of these regions of the Russian Empire. Risztau is an adventure novel and an exotic novel at the same time. Sieroszewski created his own exemplar of an exotic novel, distinguished by its focus on universal human issues. It is an adventure novel and an exotic novel at the same time. Sieroszewski developed his own model of an exotic novel, the aim of which is to show universal human issues. The plot in this novel serves to convey a moral lesson about human work and heroism in the fight against nature. What distinguishes Risztau are his painterly descriptions of mountain landscapes, in which color and light play the main role. The novel was highly praised by critics of the time.
References
Adamczewski P., Polski mit etnopolityczny i Kaukaz, Warszawa 2019.
Baranowski B., Polskie zainteresowania z XVIII i XIX wieku kulturą Gruzji, Wrocław 1982.
Baranowski B., Z dziejów polsko-gruzińskich stosunków kulturalnych z połowy XIX wieku (opisy Gruzji Mateusza Gralewskiego), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F” 1974, nr 29.
Brozowski S., Wacław Sieroszewski, [w:] tegoż, Współczesna powieść polska, Stanisławów–Warszawa [1906].
Butowt-Andrzeykowicz M., Szkice Kaukazu, t. 1–2, Warszawa 1853.
Czachowski K., Wacław Sieroszewski. Życie i twórczość, Lwów 1938.
Filina M., Ossowska D., Losy Polaków na Kaukazie, wyd. II popr., Tbilisi 2015.
Forajter W., Polacy wobec podboju Kaukazu, część I, [online:] blog.polona.pl/2014/10/polacy-wobec-podboju-kaukazu-czesc-i [dostęp: 30.10.2022].
Forajter W., Polacy wobec podboju Kaukazu, część I, Polacy wobec podboju Kaukazu, część II, [online:] blog.polona.pl/2014/12/polacy-wobec-podboju-kaukazu-czesc-ii [dostęp: 30.10.2022].
Furier A., Polacy w Gruzji, Warszawa 2009.
Gadamska-Serafin R., Góry Kaukaz jako wrota Orientu. Motywy orientalne w twórczości Tadeusza Łady-Zabłockiego, „Góry – Literatura – Kultura” 2018, nr 11.
Gadamska-Serafin R., Góry Kaukaz w poezji zesłańczej Tadeusza Łady-Zabłockiego, „Góry – Literatura – Kultura” 2015, nr 9.
Gadamska-Serafin R., Przepaście, wąwozy, wulkany i skarby kopalnianego świata w pismach polskich kaukazczyków, [w:] Literackie podróże do wnętrza ziemi. Studia, red. J. Ławski i M. Burzka-Janik, Białystok–Opole 2020.
Inglot M., Janiszewski Leon (1810–1861), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 10, red. K. Lepszy, Wrocław 1962–1964.
Inglot M., Polacy piszący na Kaukazie w pierwszej połowie XIX w.: materiały do zagadnienia, „Pamiętnik Literacki” 1957, nr 48/2.
Inglot M., Rosja i Rosjanie w oczach polskich kaukazczyków, [w:] Spotkania literackie. Z dziejów powiązań polsko-rosyjskich w dobie romantyzmu i neoromantyzmu, red. B. Galster, J. Kamionkowa, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1973.
Janion M., Tadeusz Łada-Zabłocki1813–1847, [w:] Obraz literatury polskiej. Literatura krajowa w okresie romantyzmu 1831–1863, t. 3, red. S. Żółkiewski i in., Warszawa 1992.
Klausa-Wartacz J., Obrazy zesłania w „Poezjach” Tadeusza Łady-Zabłockiego, [w:] Obraz Rosji w literaturze polskiej, red. J. Fiećko i K. Trybuś, Poznań 2012.
Kowalczykowa A., Pejzaż romantyczny, Kraków 1982.
Krzymuska M., Wacław Sieroszewski, „Ateneum” 1900, t. 1, z. 3.
Kubacki W., Malwy na Kaukazie, Warszawa 1969.
Lam A., Wacław Sieroszewski, [w:] Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, seria 4, Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, t. 4, Warszawa 1971.
Lijewska E., Szkice kaukaskie. O twórczości wygnańczej Władysława Strzelnickiego, Poznań 1998.
Łada-Zabłocki T., Poezje, Petersburg 1845.
Małgowska H.M., Sieroszewski i Syberia, Toruń 1973.
Matuszewski I., Ewolucja powieści egzotycznej i Wacław Sieroszewski, [w:] tegoż, Twórczość i twórcy. Studia i szkice estetyczno-literackie, Warszawa 1904.
Od Kaukazu po Sudety. Studia i szkice o poznawaniu i zamieszkiwaniu gór dalekich i bliskich, red. E. Grzęda, Kraków 2020.
Olszewska M.J., Trauma Syberii, czyli „Na kresach lasów” Wacława Sieroszewskiego, [w:] Syberyjskie przestrzenie intymne, red. M. Król, M. Łukaszuk, Lublin 2016.
Ossowska D., Wstęp, [do:] T. Łada-Zabłocki, Poezje, Petersburg 1845.
Polanowski T., Model człowieka w wierszach Łady-Zabłockiego, „Roczniki Humanistyczne KUL” 1973, t. 21, z. 1.
Reychman J., Kaukaz, [w:] Polska i Polacy w cywilizacjach świata. Słownik encyklopedyczny t. 1, z. 4, red. W. Pobóg-Malinowski, Warszawa 1939.
Reychman J., Podróżnicy polscy na Bliskim Wschodzie w XIX w., Warszawa 1972.
Reychman J., Polacy w górach Kaukazu do końca XIX w., „Wierchy” 1954, t. 23.
Reychman J., Tyrowicz M., Gralewski Mateusz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 8, red. K. Lepszy, Wrocław 1959.
Reychman J., Ze stosunków literackich polsko-gruzińskich w XIX w., „Przegląd Humanistyczny” 1961, nr 3.
Rozbiory i sprawozdania: Wacław Sieroszewski, „W matni”, oceniła M. Krzymuska, „Ateneum” 1898, z. 2.
Sadowska I., Egzotyczne rodziny polskich zesłańców syberyjskich: przypadek Wacława Sieroszewskiego, „Prace Polonistyczne” nr 61/2.
Sattarov S., Orient w twórczości „polskich poetów kaukaskich” (na przykładzie twórczości Tadeusza Łady-Zabłockiego, Władysława Strzelnickiego, Michała Butowta-Andrzejkowicza), „Tematy i Konteksty” 2019, nr 9 (14).
Sieroszewski A., Wacława Sieroszewskiego żywot niespokojny, z rękopisu wydał, opracował i uzupełnił A.Z. Makowiecki, Warszawa 2013.
Sieroszewski W., Risztau. Powieść, „Tygodnik Ilustrowany” 1898, nr 39, 41, 44–52 wyd. osobne, Warszawa 1899.
Sieroszewski W., Risztau. Powieść, Warszawa 1947.
Skubalanka T., Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1984.
Słabczyńscy W. i T., Słownik podróżników polskich, Warszawa 1992.
Spitznagel L., Do Konstantego Rdułtowskiego zamierzając z nim podróż na Wschód, „Dziennik Wileński” 1824, t. II, nr 7, [online:] ebuw.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=23037 [dostęp: 1.12 2022].
Świdwińska Z., Posłowie, [do:] W. Sieroszewski, Risztau, Warszawa 1947.
Takasaeva K., Jakuckie prace Wacława Sieroszewskiego i zmiany kulturowe narodu Sacha, Warszawa 2020.
Tarnowska B., Obraz kaukaskich rzek w poezji Tadeusza Łady-Zabłockiego, „Acta Neophilologica”, XXIII (2), 2021.
Witkiewicz S., Pisma zebrane, t. 1, oprac. Z. Jakubowski i M. Olszaniecka, Warszawa 1971.
Żywow M., Polscy poeci kaukascy (Materiały biograficzne), „Pamiętnik Literacki” 1959, t. 50.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Copyright (c) 2024 Maria Jolanta Olszewska