Abstract
This article aims to present two complementary issues related to the contemporary perception and understanding of the essay. The first part explores various definitions of the term “essay.” As a distinct form of discourse and a separate literary genre, the essay has been the subject of extensive literature (relevant to both general literary studies and Polish studies). Despite sustained scholarly interest over a long period, there has been a noticeable decline in linguistic precision among those frequently using the term “essay” in modern Polish language. As a result, the word has become either meaningless (as nearly any text is labeled this way) or is associated with lower-quality, non-scholarly writing. The second issue addresses the current variations of essays being written today. It is easy to observe tendencies that blur the line between essays, literary columns, or fragments of autobiographical writing. These variations reflect a broader trend (or fashion) within contemporary humanistic discourse.
References
Antologia polskiego eseju literackiego, wybór, wstęp i objaśnienia M. Krakowiak, Katowice 1998.
Bicz A., Esej w polskiej nauce o literaturze, „Acta Universitatis Wratislaviesis” 2005, nr 2779, „Prace Literackie” XLV.
Błoński J., Esej. Felieton. Publicystyka, „Rocznik Literacki” 1957.
Burek T., Powieść utajona, [w:] tegoż, Żadnych marzeń, Warszawa 1989.
Burek T., Literatura, niepoważne zajęcie, [w:] tegoż, Dzieło niczyje, Kraków 2001.
Burek T., Zamiast powieści, Warszawa 1971.
Choińska B., Esej jako następstwo pesymizmu teoriopoznawczego, „Słupskie Studia Filozoficzne” 2007, nr 6.
Cuddon J.A., The Penguin Dictionary of Literary Terms and Literary Theory, London 1998.
Dybciak K., Inwazja eseju, „Pamiętnik Literacki” 1977, z. 4.
Encyclopedia Britannica, vol. 8, University of Chicago 1972.
Gębala S., Eseistyka, [w:] Literatura polska 1918–1975, część I, t. 3: 1945–1975, Warszawa 1996.
Głowala W., Próba teorii eseju literackiego, [w:] Genologia polska. Wybór tekstów, Warszawa 1983.
Heck D., Esej, [w:] Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka i in., Wrocław–Warszawa–Kraków 1992.
Kosmopolityzm i sarmatyzm. Antologia powojennego eseju polskiego, wybór i opracowanie D. Heck, Wrocław–Warszawa–Kraków 2003.
Kowalczyk A.S., W kręgu poetyki eseju, [w:] tegoż, Kryzys świadomości europejskiej w eseistyce polskiej lat 1945–1977, Warszawa 1990.
Krakowiak M., Mierzenie się z esejem. Studia nad polskimi badaniami eseju literackiego, Katowice 2012.
Krakowiak M., Polskie spory wokół eseju, „Przegląd Humanistyczny” 1994, nr 6.
Madejski J., Eseje i biografie, „Autobiografia. Literatura. Kultura. Media” 2018, nr 2.
Majewski T., Poznanie eseistyczne. Esej i irredenta antykartezjańska, [w:] Literatura i wiedza, red. W. Bolecki i E. Dąbrowska, Warszawa 2006.
Markowski M.P., Czy możliwa jest poetyka eseju?, [w:] Poetyka bez granic. Praca zbiorowa, red. W. Bolecki i W. Tomasik, Warszawa 1995.
Orlicki S., O niektórych wyznacznikach gatunkowych eseju, „Acta Universitatis Lodziensis” 1979, nr 50.
Orlicki S., Próba typologii eseju na tle rozważań o zakresie nazwy genologicznej i strukturze gatunku,„Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Seria I” 1980, z. 35.
Ostrowski W., Esej, [w:] Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda i S. Tynecka-Makowska, Kraków 2006.
Ostrowski W., Esej, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 1965, z. 2.
Polski esej literacki. Antologia, wstęp i opracowanie J. Tomkowski, Wrocław 2017.
Polski esej. Studia, red. M. Wyka, Kraków 1991.
Sendyka R., Nowoczesny esej. Studium historycznej świadomości gatunku, Kraków 2006.
Skwarczyńska S., Człowiek zagubiony w świecie, „Znak” 1946, nr 1.
Skwarczyńska S., Niedostrzeżony problem podstawowy genologii, [w:] tejże, Problemy teorii literatury, seria 2: Prace z lat 1965–1974, Wrocław–Warszawa–Kraków 1987.
Skwarczyńska S., O pojęcie literatury stosowanej, [w:] tejże, Szkice z zakresu teorii literatury, Lwów 1932.
Stempowski J., Literatura polska na Obczyźnie 1940–1960, [w:] tegoż, Szkice literackie, t. 2: Klimat życia i klimat literatury 1948–1967, Warszawa 2001.
Śliwiński P., Esej – forma wolności, „Polonistyka” 1994, nr 2.
W podróży. Rozważania o eseju [dyskusja], „Więź” 1986, nr 2–3.
Zajączkowski P., Śnimy nasz sen, „Kameralnik. Gazeta XVI Górnośląskiego Festiwalu Sztuki Kameralnej” 2007.
Zawadzki A., Nowoczesna eseistyka filozoficzna w piśmiennictwie polskim pierwszej połowy XX wieku, Kraków 2001.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Copyright (c) 2024 Małgorzata Krakowiak