Abstract
The purpose of the article is to present a folk tale - Polish and Lithuanian – as a source of literary inspiration, and at the same time as a cultural expression and a carrier of national identity. The basis for consideration are two volumes of literary folk tales from the 19th century - Lucjan Siemieński (Polish, Ruthenian and Lithuanian Folk Stories and Legends from 1845), and Folk Tales and Stories Collected in Lithuania thanks to the Efforts of Jan Karłowicz, printed in the magazine “The Collection of News for the National Anthropology” (1887, vol. 11; 1888, vol. 12), later published as books. Both collections of accounts of folk origin were subject to literary editorial, as well as partial translations from Lithuanian into Polish, despite the assurances of their authors in the introductions that they retain their original shape. The goal of these activities was not only to emphasize the artistry of oral folk tales or to bring them closer to the Polish recipient with a more refined taste. Translation and artistic treatments were used, among others, to idealize messages, which was associated with common nineteenth-century tendencies, manifested in the search for traces of native culture and antiquity in oral communication, as well as in the search for evidence confirming the sense of community within the Slavic culture.
References
Banaszkiewicz, Jacek. Podanie o Piaście i Popielu: studium porównawcze nad wczesnośredniowiecznymi tradycjami dynastycznymi. Warszawa: Państwowe Wydaw. Naukowe, 1986.
Barącz, Sadok. Bajki, fraszki, podania, przysłowia i pieśni na Rusi. 2. wyd. Lwów: Wyd. kosztem prenumeratorów, 1886.
Bohusz, Ksawery Michał. O początkach narodu i języka litewskiego: rozprawa przez Xawiera Bohusza napisana, a na publicznym posiedzeniu [...] Towarzystwa Warszawskiego r. 1806 d. 12 grudnia czytana. Warszawa, 1808.
Brückner, Aleksander. Starożytna Litwa: ludy i bogi: szkice historyczne i mitologiczne. Warszawa: Nakładem Księgarni Naukowej, 1904.
Czacki, Tadeusz. „O litewskich i polskich prawach, o ich duchu, źródłach, związku i o rzeczach zawartych w pierwszym Statucie dla Litwy 1529 r. wydanym”. Warszawa, 1800.
Dawlewicz, Mirosław, i Irena Fedorowicz. „Jan Karłowicz a sprawy litewskie”. Laboratorium Kultury, nr 4 (2015).
Dygasiński, Adolf. „Podania i bajki ludowe, zebrane na Litwie, staraniem Jana Karłowicza. Kraków, 1887. (Osobne odbicie z tomu XI, Zbioru Wiad. Kom. Antrop. Akad. Umiejętn.)”. Wisła 2, nr 1 (1888).
Eljasz-Radzikowski, Stanisław. „Nazwy słowiańskie w ziemi cieszyńskiej”. Lud 5, nr 1 (1899).
Grabowski, Michał. „Pamiętniki o literaturze polskiej między 1830 a 1848. Literatura Galicyjska (ciąg dalszy)”. Dziennik Warszawski Poświęcony Wiadomościom Krajowym i Zagranicznym, Literaturze i Sztukom Pięknym, nr 100 (1851).
Hernas, Czesław. U źródeł folklorystyki polskiej. 1: W kalinowym lesie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1965.
„Jan Karłowicz jako animator życia naukowego i kulturalnego przełomu XIX i XX wieku”. Udostępniono 5 grudzień 2019. http://www.karlowicz.flf.vu.lt/Projekt-898.html.
Jasiewicz, Zbigniew. „Skąd, z czym i w jaki sposób etnografia/etnologia/antropologia pojawiła się przed 100 laty w odrodzonym państwie polskim?” Lud 102 (2018).
Kapełuś, Helena. „Folklor obcy w badaniach Polaków”. zredagowane przez Helena Kapełuś i Julian Krzyżanowski. Warszawa, 1982.
Karłowicz, Jan. Gwara kaszubska. Warszawa, 1898.
Karłowicz, Jan. „Narodowy folklor polski”. W Pamiętnik Zjazdu literatów i dziennikarzy polskich 1894, zredagowane przez Henryk Biegeleisen, T. 1: Referaty i Wnioski. Lwów, 1894.
Karłowicz, Jan. Podania białoruskie. Zredagowane przez Władysław Weryho. Lwów: sn, 1889.
Klich, Edward. „Teksty białoruskie z powiatu nowogródzkiego”. Materiały i Prace Komisji Językowej 2 (1904).
Kolberg, Oskar, i Seweryn Udziela. „Tarnów – Rzeszów. Materyały etnograficzne, uporządkował i wydał”. Lud 11 (1910).
Kowalewska, Hanna. „Studia Jana Karłowicza nad polskimi podaniami ludowymi”. Literatura Ludowa, nr 2 (1975).
Krzyżanowski, Julian. „Siemieński i jego zbiór podań”. W Podania i legendy polskie, ruskie i litewskie, zredagowane przez Lucjan Siemieński, Kazimierz Pamuła, i Julian Krzyżanowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975.
Laburda, Marta. „Koncepcja ludoznawstwa Jana Karłowicza”. Laboratorium Kultury, nr 4 (2015).
Litwinowicz-Droździel, Małgorzata. O starożytnościach litewskich: mitologizacja historii w XIX-wiecznym piśmiennictwie byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2008.
Lorentz, Friedrich, red. Teksty pomorskie czyli słowińsko-kaszubskie. T. 1. Kraków: Nakładem Akademii Umiejętności, 1913.
Lorentz, Friedrich, red. Teksty pomorskie czyli słowińsko-kaszubskie. T. 2: Pomorszczyzna południowa: A. Kaszubszczyzna Południowa, B. Dyalekty przejściowe kaszubsko-zaborskie. Kraków: Nakładem Akademii Umiejętności, 1914.
Łuniński, Ernest. „Na Huculszczyźnie. (Garść wrażeń)”. Ateneum 6 (1900).
Maciejewski, Janusz. „Lucjan Siemieński. Listy”. Archiwum Literackie 3: Miscellanea z okresu Romantyzmu [Lucjan Siemieński: listy do różnych adresatów z lat 1827–1843], nr 21 (1977).
Majewski, Erazm. „Wąż w mowie, pojęciach ludu i praktykach ludu”. Wisła6, 1892.
Milosz, Oskar Vladislas Lubicz de. Baśnie i legendy litewskie. Przetłumaczone przez Krzysztof Wakar. Olsztyn: Pojezierze, 1985.
Moszyńska, Józefa. „Bajki i zagadki ludu ukraińskiego”. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej 9 (1885).
Narbutt, Teodor, i Antoni Marcinowski. Dzieje starożytne narodu litewskiego. T. 1: Mitologia litewska. Wilno: A. Marcinowski, 1835.
Podziewska, Luiza. Ludowe opowiadania komiczne: poetyka i antropologia. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2010.
Rokossowska, Z. „Bajki (skazki, kazki) ze wsi Jukowszczyzny (powiatu zwiahelskiego, guberni wołyńskiej)”. Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne 2 (1897).
Semenowicz, Ewa. „Wokół genealogii Litwinów. U źródeł mitu i sporu historyczno-kulturowego”. Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej 46 (2011).
Siemieński, Lucjan, Kazimierz Pamuła, i Julian Krzyżanowski, red. Podania i legendy polskie, ruskie i litewskie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975.
Sokalski, Michał Bronisław. Powiat sokalski pod względem geograficznym, etnograficznym, historycznym i ekonomicznym. Lwów: Drukarnia Ludowa, 1899.
Surowiecki, Wawrzyniec J. „Rozprawa o sposobach dopełnienia historyi i znajomości dawnych Słowian czytana na posiedzeniu publicznym Towarzystwa Przyjaciół Nauk, dnia 19 stycznia 1809 roku”. Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Królewskiego Przyjaciół Nauk 8 (1812).
Syrnicka, Krystyna. „Góra jako miejsce transcendencji (na przykładzie mitologii litewskiej)”. W Góry – literatura – kultura, zredagowane przez Jacek Kolbuszewski, T. 8. Wrocław, 2014.
Szulczewski, Jerzy Wojciech. „Pieśń bez końca”. Zbiór tekstów folklorystyczno-etnograficznych. Zredagowane przez Waldemar Łysiak. Poznań: PSO, 1996.
Tyszkiewicz, Konstanty. Wilija i jej brzegi: pod względem hydrograficznym, historycznym, archeologicznym i etnograficznym. Drezno: druk. i nakł. J. I. Kraszewskiego, 1871.
Ulanowska, Stefania. „Łotysze Inflant polskich, a w szczególności gminy wielońskiej, powiatu rzeżyckiego. Obraz etnograficzny”. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej 18 (1895).
Uther, Hans-Jörg. The types of international folktales: a classification and bibliography: based on the system of Antti Aarne and Stith Thompson. Pt. 3: Appendices. Zredagowane przez Sabine Dinslage. FF Communications, no. 286. Helsinki: Suomalainen Tiedeakatemia, 2004.
Weryho, Władysław. Podania łotewskie. Biblioteka „Wisły” 10. Warszawa, 1892.
Wężowicz-Ziółkowska, Dobrosława. Miłość ludowa: wzory miłości wieśniaczej w polskiej pieśni ludowej XVIII-XX wieku. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1991.
„Wiadomości krajowe”. Dziennik Warszawski Poświęcony Wiadomościom Krajowym i Zagranicznym, Literaturze i Sztukom Pięknym, nr 261 (1853).
Wnuk, Agnieszka. „Romantyzm – folklor – literatura. Kilka uwag o romantycznej fascynacji folklorem”. Tekstualia, nr 2 (21) (2010).
Wójcicki, Kazimierz Władysław. Klechdy, starożytne podania i powieści ludu polskiego i Rusi. T. 1. Warszawa: Piotr Barycki, 1837.
Wróblewska, Violetta. „Literatura ludowa”. W Słownik polskiej krytyki literackiej 1764–1918: pojęcia, terminy, zjawiska, przekroje, zredagowane przez Józef Bachórz, Grażyna Borkowska, Teresa Kostkiewiczowa, Magdalena Rudkowska, i Mirosław Strzyżewski. T. 1: A-M. Toruń–Warszawa, 2016.
Wróblewska, Violetta. „Między swojskością a obcością, czyli ludowa bajka kaszubska XIX i początku XX wieku”. W Bajki, legendy i podania kaszubskie – dawniej i dziś. Materiały pokonferencyjne, zredagowane przez Dušan-Vladislav Paždjerski. Gdańsk–Wejherowo, 2016.
Wróblewska, Violetta. „Oskar Miłosz i jego litewskie baśnie, czyli bilingwizm podporządkowany”. W Dwujęzyczni pisarze litewscy i polscy, zredagowane przez Andrzej Baranow i Jarosław Ławski. Białystok–Vilnius, 2017.
Wróblewska, Violetta. „Pieśń ludowa”. W Słownik polskiej krytyki literackiej 1764–1918: pojęcia, terminy, zjawiska, przekroje, zredagowane przez Józef Bachórz, Grażyna Borkowska, Teresa Kostkiewiczowa, Magdalena Rudkowska, i Mirosław Strzyżewski. T. 2: N-Z. Toruń–Warszawa, 2016.
Wróblewska, Violetta. „Podanie ludowe”. W Słownik polskiej krytyki literackiej 1764–1918: pojęcia, terminy, zjawiska, przekroje, zredagowane przez Józef Bachórz, Grażyna Borkowska, Teresa Kostkiewiczowa, Magdalena Rudkowska, i Mirosław Strzyżewski. T. 2: N-Z. Toruń–Warszawa, 2016.
Wróblewska, Violetta. „Postać żelaznego wilka w folklorze i literaturze polskiej”. W Wilki i ludzie. Małe kompendium wilkologii, zredagowane przez Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska i Emilia Wieczorkowska. Katowice, 2014.
Zdziarski, Stanisław. „Garść baśni ludu ruskiego ze wsi Nałuża w powiecie trembowelskim”. Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne 6 (1903).
Zowczak, Magdalena. Religijność na pograniczach: eseje apokryficzne. Studia Ethnologica. Warszawa: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego : Wydawnictwo DiG, 2015.
Articles published in the “gold open access” mode on the basis of a non-exclusive license agreement between the publisher and the author. Permitted use:
- the publication may be read and stored on any device,
- the publication may be cited (with obligatory reference to the author, the title of the text, as well as the full title, bibliographic address of the issue and page of the journal)
The editorial team of “Bibliotekarz Podlaski” implements an open access policy by publishing materials in the form of the so-called Gold Open Access. From volume 42 (issue 1/2019), the journal is available under the Creative Commons license (Attribution – ShareAlike: CC BY-SA).
The key declarations of the Open Access and Open Science movement, which we fully support, are available on the CEON Open Science website.
COPYRIGHT:
The editorial team of “Bibliotekarz Podlaski” implements an open access policy by publishing materials in the form of the so-called Gold Open Access. The journal is available under the Creative Commons license – Attribution – ShareAlike 4.0: International: CC BY-SA 4.0).
The key declarations of the Open Access and Open Science movement, which we fully support, are available on the CEON Open Science website.
“Bibliotekarz Podlaski” allows its readers to read, download, copy, distribute, print, search and link to the full content of articles. We enable full, immediate, unlimited (both in a territorial, temporal and technical sense) open access to all published content, in accordance with the principle that freely available research increases and accelerates the global development of science and the exchange of knowledge.
The editorial team of “Bibliotekarz Podlaski” encourages authors to place articles published in the journal in open repositories (after the review or the final version of the publisher), provided that a link to the journal’s website is provided.
The journal does not charge the authors any fees for accepting and publishing their texts.