Abstract
Zygmunt Gloger (1845–1910) is in Poland sometimes called “a preserver (ocalacz) of collective memory”, a collector of national heritage, a propagator of folk culture, a scholar-excursionist, and a writer-archaeologist. While reading his numerous works (over 800 publications in his bibliography), it is hard to ignore his patriotism and love for his homeland – Podlasie. His goal in life was to understand the problems of the people (understood as a Slavic community), their mentality and worldview, and to record their legacy in a way comprehensible to future generations. Gloger was aware that preserving the cultural heritage of a passing world, its textualization, was an effective method of maintaining Polish national unity in the period of Partitions. In this text I will attempt to present one of Gloger’s works – "Baśnie i Powieści", published in 1889 in Warsaw and containing 13 stories which, as suggested by the very title page, were drawn from folk tales and some earlier books (“Baśnie i powieści z ust ludu i książek zebrał Zygmunt Gloger”). I will analyse the genesis of these stories, their literary genetics, composition, and character. I will pay attention to their axiology (e.g. the virtue of thrift, which is particularly stressed by Gloger) and the unique features of the collection (e.g. numerous proverbs, elements of traditional rituals of the Polish region of Podlasie,).
References
Baluch, Alicja. Archetypy literatury dziecięcej. nr 152. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP, 1992.
Benedyktowicz, Zbigniew. Portrety „obcego”: od stereotypu do symbolu. Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2000.
Bettelheim, Bruno. Cudowne i pożyteczne: o znaczeniach i wartościach baśni. Zredagowane i przetłumaczone przez Danuta Danek. 2. wyd. Warszawa: Agencja Wydawnicza Jacek Santorski & Co : W.A.B, 1996.
Bystroń, Jan Stanisław. Tematy, które mi odradzano: pisma etnograficzne rozproszone. Zredagowane przez Ludwik Stomma. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1980.
Gloger, Zygmunt. „List otwarty”. Gazeta Rolnicza, nr 17 (1890).
Gloger, Zygmunt. „Podania i tradycje”. Kronika Rodzinna, nr 19 (1868).
Grochowski, Piotr. Dziady: rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2009.
Janicka, Anna. „Postępowy tradycjonalista. Zygmunta Glogera obraz kobiety”. W Tożsamość na styku kultur, zredagowane przez Irena Masojć i Henryka Sokołowska, T. 3. Wydawnictwo Litewskiego Uniwersytetu Edukologicznego, 2016.
Józefowicz, Anna. „Portrety mieszkańców wsi pogranicza północno-wschodniej Polski «malowane» w opowieści ludowej”. W Pogranicza, Kresy, Wschód a idee Europy, zredagowane przez Anna Janicka, Grzegorz Kowalski, i Łukasz Zabielski. Białystok, 2013.
Józefowicz, Anna. Rola społeczna matki w rodzinie wiejskiej w Drugiej Rzeczypospolitej. Białystok: Trans Humana, 2011.
Komorowska, Teresa. Gloger: opowieść biograficzna. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1985.
Kowalski, Grzegorz. „Czego szukał Gloger w dolinach rzek?” Bibliotekarz Podlaski XXXIV, nr 1 (2017): 87–112.
Kowalski, Grzegorz. „XIX-wieczna silva rerum. Pisma Zygmunta Glogera”. W Zygmunt Gloger, Pisma rozproszone, zredagowane przez Jan Leończuk i Jarosław Ławski, T. 1: 1863-1876. Białystok: Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego, 2014.
Krzyżanowski, Julian, red. Słownik folkloru polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1965.
Ławski, Jarosław. „Inna tragiczność: «Z życia dworu wiejskiego» Zygmunta Glogera”. Bibliotekarz Podlaski XXXIV, nr 1 (2017): 51–71.
Ławski, Jarosław. „Zygmunt Gloger i wiek XIX”. W Zygmunt Gloger, Pisma rozproszone, zredagowane przez Jarosław Ławski i Jan Leończuk, T. 1: 1863-1876. Białystok: Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego, 2014.
Ługowska, Jolanta. Ludowa bajka magiczna jako tworzywo literatury. nr 214. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1981.
Markiewicz, Henryk. Pozytywizm. 4. wyd. Wielka Historia Literatury Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999.
Marmuszewski, Stanisław. „Bogactwo i ubóstwo – dwa motywy potocznego myślenia”. Kultura i Społeczeństwo 2 (1998).
Mianecki, Adrian, i Violetta Wróblewska, red. Genologia literatury ludowej: studia folklorystyczne. Toruń: Wydaw. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2002.
Mickiewicz, Adam. Pisma historyczne: Wykłady lozańskie. Zredagowane przez Julian Maślanka. T. 7. Dzieła / Adam Mickiewicz. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1996.
Niebrzegowska, Stanisława. Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007.
Propp, V. I︠A︡, Svatava Pírková-Jakobsonová, Louis A Wagner, i Alan Dundes. Morphology of the folktale, 1968.
Propp, Vladimir Âkovlevič. Nie tylko bajka. Przetłumaczone przez Danuta Ulicka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
Simonides, Dorota. Współczesna śląska proza ludowa. Opole, 1969.
Woźniak, Anna. Podanie i legenda: z badań nad rosyjską prozą ludową. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1988.
Wróblewska, Violetta. Przemiany gatunkowe polskiej baśni literackiej XIX i XX wieku. Biblioteka Filologiczna. Toruń: Wydaw. Adam Marszałek, 2003.
Zabielski, Łukasz. „Zygmunt Gloger. Między uniwersum Guthenberga a «literaturą w żywym słowie»”. W Zygmunt Gloger, Pisma rozproszone, zredagowane przez Jarosław Ławski i Jan Leończuk, 3: 1890-1910:21–42. Białystok: Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego, 2016. http://ksiaznicapodlaska.pl/site/gloger/t3/Wstepy.pdf.
Articles published in the “gold open access” mode on the basis of a non-exclusive license agreement between the publisher and the author. Permitted use:
- the publication may be read and stored on any device,
- the publication may be cited (with obligatory reference to the author, the title of the text, as well as the full title, bibliographic address of the issue and page of the journal)
The editorial team of “Bibliotekarz Podlaski” implements an open access policy by publishing materials in the form of the so-called Gold Open Access. From volume 42 (issue 1/2019), the journal is available under the Creative Commons license (Attribution – ShareAlike: CC BY-SA).
The key declarations of the Open Access and Open Science movement, which we fully support, are available on the CEON Open Science website.
COPYRIGHT:
The editorial team of “Bibliotekarz Podlaski” implements an open access policy by publishing materials in the form of the so-called Gold Open Access. The journal is available under the Creative Commons license – Attribution – ShareAlike 4.0: International: CC BY-SA 4.0).
The key declarations of the Open Access and Open Science movement, which we fully support, are available on the CEON Open Science website.
“Bibliotekarz Podlaski” allows its readers to read, download, copy, distribute, print, search and link to the full content of articles. We enable full, immediate, unlimited (both in a territorial, temporal and technical sense) open access to all published content, in accordance with the principle that freely available research increases and accelerates the global development of science and the exchange of knowledge.
The editorial team of “Bibliotekarz Podlaski” encourages authors to place articles published in the journal in open repositories (after the review or the final version of the publisher), provided that a link to the journal’s website is provided.
The journal does not charge the authors any fees for accepting and publishing their texts.