Abstract
The article is devoted to the potential benefits of a variety of natures from reading science fiction. They are divided into aesthetic and non-artistic, related to the functioning of this phenomenon in the congregational imagination, which models and at the same time is modelled by it. Given the properties of science fiction and its role in the reading circuit, one can conclude about the importance of science fiction as an artistic formula that approximates both the future and the dilemmas of the present, hidden in a futuristic stack of props (this is evident especially when reading socio-political fiction). At the same time, the reading experience contradicts such a high rating of science literature, most often – above – aspiring only to readily attractive “adventurials in space/cyberspace”. Indeed, if there are any advantages of reading science fiction, it must be realised, first of all, that they depend mainly on the expectations of the audience; their reading attitude (that is whether they will treat science fiction as a manifestation of literary escapism, or perhaps a medium of important socio-civilizational issues). However, readers who treat novels in an escapist way can be contrasted with those who equate it with the specific language of discourse over the present day. Therefore, it is important how the author will treat the chosen convention: as an excuse to present further “adventure in space”, or as an opportunity to look at the present from a special perspective, which is provided by the narrative future of action time of science fiction novels. Only then will it be possible to speak of the benefit of reading science fiction, which is more or less indirectly linked to the life of the reader.
References
[anonimowa notka redakcyjna], „Voyager. Almanach Grozy i Fantastyki” nr 5, zima 1992/1993, s. 95.
Marcin Ciszewski gromi Wehrmacht, „Nowa Fantastyka” 2009, nr 12, s. 12-14.
Adamowicz B., Triumf żółtych, Biblioteka Groszowa, Warszawa 1927.
Aston K., Than »Internet of Things« Thing: In the Real World Things Matter More than Ideas, „FRID Journal” 2009, https://www.rfidjournal.com/that-internet-of-things-thing [dostęp: 8 kwietnia 2021].
Balbus S., Między stylami, Universitas, Kraków 1993.
Barszczewski S., Czandu. Powieść z XXII wieku, Gebethner i Wolff, Warszawa 1925.
Becht L., Filipkowski P., Ćwiczenia z wyobraźni socjologicznej: polska futurologia naukowa lat 70. XX wieku, „Stan Rzeczy” 2018, nr 14, s. 41-69.
Bertowski R. [właśc. Roman Giertych?], Za błękitną kurtyną, Warszawa 1996.
Biedrzycki M., Genetyka kultury, Warszawa 1998.
Bińczyk E., Technonauka w społeczeństwie ryzyka. Filozofia wobec niepożądanych następstw praktycznego sukcesu nauki, Toruń 2012.
Blackmore S., Maszyna memowa, przeł. N. Radomski, Poznań 2002.
Bloom H., Apophrades, czyli powrót zmarłych, [w:] tegoż, Lęk przed wpływem. Teoria poezji, przeł. A. Bielik-Robson, M. Szuster, Kraków 2002, s. 181-197.
Bloom H., Jak i po co czytać, przeł. A. Kunicka, Universitas, Kraków 2019.
Bloom H., Medytacje nad pierwszeństwem oraz streszczenie, [w:] tegoż, Lęk przed wpływem. Teoria poezji, przeł. A. Bielik-Robson, M. Szuster, Universitas, Kraków 2002, s. 49-59.
Bloom H., Tessera, czyli dopełnienie i antyteza, [w:] tegoż, Lęk przed wpływem. Teoria poezji, przeł. A. Bielik-Robson, M. Szuster, Universitas, Kraków 2002, s. 93-115.
Braun J., Kiedy księżyc umiera. Fantastyczna opowieść z życia mieszkańców 2. globu, Kraków 1925.
Brodie D., Wirus umysłu, przeł. P. Turski, Łódź 1997.
Burszta W. J., Książka i czytanie w popkulturowym reżimie symultaniczności, [w:] Gadżety popkultury. Społeczne życie przedmiotów, red. W. Godzic, M. Żakowski, Warszawa 2007, s. 123-140.
Bziukiewicz M., Szczepaniak J., Czytelnictwo literatury fantastycznej wśród młodzieży, [w:] XXXIV Międzynarodowe Seminarium Kół Naukowych. T. 1: Nauki humanistyczne, społeczne, prawne, polityczne i ekonomiczne, Olsztyn 2005, s. 233-235.
Chaciński B., Połowa nieba, [w:] tegoż, Zimne światło gwiazd, Kraków 2020, s. 215-296.
Cholewa M., Dzika karta, Ustroń 2020.
Cholewa M., Echa, Ustroń 2017.
Cholewa M., Forta, Ustroń 2014.
Cholewa M., Gambit, Ustroń 2012.
Cholewa M., Inwit, Ustroń 2016.
Cholewa M., Punkt cięcia, Ustroń 2013.
Cholewa M., Sente, Ustroń 2018.
Ciszewski M., Kapitan Jamróz, Ustroń 2016.
Ciszewski M., Major, Ustroń 2010.
Ciszewski M., Michrowski T., www.afgan.com.pl, Ustroń 2015.
Ciszewski M., www.1939.com.pl, Warszawa 2008.
Ciszewski M., www.1944.waw.pl, Warszawa 2009.
Ciszewski M., www.ru2012.pl, Kraków 2011.
Cowley M., Tanie książki dla milionów, [w:] tegoż, O sytuacji w literaturze, przeł. E. Krasnowolska, Warszawa 1969, s. 140-166.
Cyberpunk czeka na Conrada – Z Rafałem A. Ziemkiewiczem rozmawia Piotr Gociek, „Talizman Nowy” [1997, nr 1], s. 91.
Czech F., Spiskowe narracje i metanarracje, Kraków 2015.
Czerwone oko, Gliwice 2007.
Guma Bartek J. [właśc. B. Chaciński], Tłok na gwiezdnych szlakach, [w:] B. Chaciński, Zimne światło gwiazd, Wydawnictwo IX, Kraków 2020, s. 149-166.
Guttfeld D., Jankowiak D., Krawczyk S., Fantastyczni 2012. Badanie czytelnictwa fantastyki, Gdańsk 2013.
Daiches D., O istocie prozy literackiej, przeł. E. Krasińska, [w:] tegoż, Krytyk i jego światy. Szkice literackie, wyb. M. Sprusiński, Warszawa 1976, s. 51-74.
Daiches D., Problemy współczesnej krytyki, przeł. E. Krasińska, [w:] tegoż, Krytyk i jego światy. Szkice literackie, wyb. M. Sprusiński, Warszawa 1976, s. 7-26.
Dajnowski M., Listy z Tytana, [w:] PL+50. Historie przyszłości, red. J. Dukaj, Kraków 2004, s. 11-22.
Demandt A., Historia niebyła: co by było, gdyby…?, przeł. M. Skalska, Warszawa 1999.
Dębski E., Aksamitny anshluss, Warszawa 2001.
Dziewulski R., Bez pamięci, Katowice 2003.
Drukarczyk G., Zabijcie Odkupiciela, Stawiguda, 1992.
Drzewiński A., Ziemiański A., Nostalgia za Sluag Side, Warszawa 1990.
Drzewiński A., Ziemiański A., Zabójcy szatana, Wrocław 1989.
Drzewiński A., Wróg publiczny numer jeden, „Voyager” 1992/1993, nr 5, s. 68-95.
Dukaj J., In partibus infidelium, [w:] tegoż, W kraju niewiernych, Warszawa 2000, s. 515-538.
Dukaj J., Oko potwora, [w:] tegoż, Król Bólu, Kraków 2010, s. 229-353.
Dukaj J., Perfekcyjna niedoskonałość, Kraków 2004.
Dukaj J., Po piśmie, Kraków 2019.
Dukaj J., Starość aksolotla, Kraków 2019.
Dukaj J., Wstęp, [do:] PL+50. Historie przyszłości, Kraków 2004, s. 5-9.
Exploring the Benefits of the Alternate History Genre, red. Z. Wąsik, M. Oziewicz, J. Deszcz-Trychubczak, Wrocław 2011.
Fik I., Fantastyka, [w:] tegoż, Wybór pism krytycznych, red. A. Chruszczyński, Warszawa 1979, s. 506-510.
Foss S. K., Rhetorical Criticism as the Asking of Question, “Communication Education” 1989, nr 3 [July], s. 191-196.
Fulińska A., Dlaczego literatura popularna jest popularna?, „Teksty Drugie” 2003, nr 4, s. 55-66.
Gadamer H-G., Estetyka i hermeneutyka, przeł. M. Łukasiewicz, [w:] tegoż, Rozum, słowo, dzieje. Szkice wybrane, wyb. K. Michalski, Warszawa 1979, s. 119-127.
Gajewska G., Myśleć fantastyką. Przez science fiction do posthumanizmu, „Images” 2020, nr 37, s. 7-19.
Geertz C., O gatunkach zmąconych. Nowe konfiguracje myśli społecznej, przeł. Z. Łapiński, [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, red. Ryszard Nycz, Kraków 1998, s. 214–235.
Gernsback H., A New Sort of Magazine, „Amazing Stories. The Magazine of Scientifiction” 1926, nr 1 [April], s. 3.
Gibson W., Neuromancer, przeł. P. W. Cholewa, Warszawa 1992.
Górecka M., Narodowe imaginarium. Historie alternatywne jako obszar artykułowania pamięci kulturowej (szkic metodologiczny), „Acta Humana” 2014, nr 1, s. 37-49.
granatowy [właśc.?], http://www.1939.pl/fn/viewtopic.php?t=697 [wpis z dn. 15 lipca 2008; dostęp: 26 kwietnia 2021].
grzesio555 [właśc.?], http://www.1939.pl/fn/viewtopic.php?t=697 [wpis z dn. 15.07.2008; dostęp: 26.04.2021].
Grzędowicz J., Weekend w Spestreku, [w:] PL+50. Historie przyszłości, red. J. Dukaj, Kraków 2004, s. 405-451.
Handke R., Czy fantastyka naukowa jest gatunkiem trywialnym?, „Ruch Literacki” 1979, nr 2, s. 115-128.
Hellich A., Jak rozpoznać pastisz (i odróżnić go od parodii)?, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2014, z. 2, s. 25-38.
https://www.nck.pl/projekty-kulturalne/projekty/zwrotnice-czasu/o-projekcie [dostęp: 7 kwietnia 2021].
Huberath M. S. [właśc. H. Harańczyk], Gniazdo światów. Wersja jedyna, superNOWA, Warszawa 1999.
Huberatha M. S. [właśc. Hubert Harańczyk], Maiką Ivanną, „Nowa Fantastyka” 1997, nr 1, s. 42-56.
Jabłoński M. P., Elektryczne banany, czyli ostatni kontrakt Judasza, Warszawa 1996.
Jankowiak D., Pisarstwo fantastyczne w kontekście kształtowania się rynku wydawniczego w Polsce po 2000 roku, „Rynek – Społeczeństwo – Kultura” 2012, nr 3, s. 39-44.
Jordin M., Contemporary Futures: The Analysis of Science Fiction, [w:] Popular Fiction and Social Change, red. Ch. Pawling, London 1984, s. 50-75.
Kałużyński Z., Pożegnanie molocha, Warszawa 1972.
Klastrup L., Tosca S., Game of Thrones: Transmedial Worlds, Fandom, and Social Gaming, [w:] Storyworlds across Media: Toward a Media Conscious Narratology, red. M.-L. Ryan, J.-N. Thön, Lincoln and London 2014, s. 295-314.
Klementowski R., Dlaczego fantastyka?, [w:] tegoż, Modelowe boksowanie ze światem. Polska literatura fantastyczna na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, Toruń 2003, s. 238-242.
Kowtun J., Vampir bez straha i uprëka: novejšie modifikacii obraza, [w:] Fantastyka rosyjska dawniej i dziś, red. A. Polak, Katowice 2013, s. 27-47.
Kozłowski W. M., Co i jak czytać? Wykształcenie samego siebie i czytelnictwo metodyczne, Warszawa 1907.
Kuosa T., Evolution of futures studies, „Futures” 2011, nr 43, s. 327-336.
Lachman M., Literatura do oglądania? Proza polska po roku 1989 pod naporem kultury wizualnej, „Przestrzenie Teorii” 2007, nr 7, s. 133-158.
Lange A., Memoriał doktora Czang-Fu-Li, [w:] tegoż, W czwartym wymiarze. Opowiadania fantastyczne, Kraków 1912, s. 183-194.
Lem S., Astronauci, Warszawa 1951.
Lem S., Opowieści o pilocie Pirxie, Warszawa 1973.
Leś M. M., Nostalgia retrofuturystów, „Białostockie Studia Literaturoznawcze” 2016, nr 9, s. 143-151.
Lichański J. Z., Fantastyka i aksjologia na przykładzie utworów z gatunku space opera, „Literatura i Kultura Popularna” 2012, t. XVIII, s. 55-69.
Lichański J. Z., Krytyka retoryczna. Wprowadzenie do metody, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2011, t. 54, nr 2, s. 267-301.
List Apostolski Ojca Świętego Jana Pawła II Redeptoris Anno. Do biskupów, kapłanów oraz wiernych całego Kościoła katolickiego na temat Jerozolimy, świętego dziedzictwa wszystkich wierzących w Boga,, miejsca, w którym zbiegają się drogi upragnionego pokoju dla ludów Bliskiego Wschodu, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 1984, nr 4, s. 286-289.
Marek [właśc. ?], „Lubimy Czytać.pl”, https://lubimyczytac.pl/ksiazka/222109/www-1939-com-pl [wpis z dn. 13 kwietnia 2021; dostęp: 29 kwietnia 2021].
Martuszewska A., Światy (nie)możliwe w powieści, Gdańsk 2001.
Mateusz Mk [właśc. ?], „Lubimy Czytać.pl”, https://lubimyczytac.pl/ksiazka/269370/www-afgan-com-pl [wpis z dn. 22 listopada 2018; dostęp: 29 kwietnia 2021].
Mazurkiewicz A., Czyżby cień wielkiej góry? O (nie)obecności dorobku Stanisława Lema w polskiej fantastyce ostatnich lat, [w:] Nie tylko Lem. Fantastyka współczesna, red. M. Wróblewski, Toruń 2017, s. 63-89.
Naisbitt J., Megatrendy. Dziesięć nowych kierunków zmieniających nasze życie, przeł. P. Kwiatkowski, Poznań 1997.
Nie ma żadnej spuścizny po Lemie. Z Jarosławem Grzędowiczem rozmawia Jakub Winiarski, „Nowa Fantastyka” 2010, nr 8, s. 12-13.
Niewiadowski A., Literatura fantastycznonaukowa, Warszawa 1992.
Niewiadowski A., Zacznijmy od narracji… [rec. A. Krzepkowski, Kreks], „Fantastyka” 1982, nr 2, s. 55-56.
Niezabitowski W., Huragan od Wschodu, Warszawa 1928.
Niezabitowski W., Ostatni na ziemi: powieść z niedalekiej przyszłości, Warszawa 1928.
Nowacki D., (Nie)widzialna ręka rynku. Proza polska lat dziewięćdziesiątych w nowych sytuacjach, „Dykcja” 1998, nr 9-10, s. 110-118.
Olin Aleksander [właśc. ?], Komusutra, Warszawa 1997.
Orliński W., Polska nie istnieje, Warszawa 2015.
Orliński W., Polskość jako nerwica natręctw, „Gazeta Wyborcza" 2002, z dn. 24-26 grudnia, nr 299, s. 20-21.
Osińska W., Wartości w świecie techniki, Warszawa 1987.
Oziewicz M., Coping with the trauma of allied betrayal: Alternate histories of Poland in Konrad T. Lewandowski’s “Noteka 2015” and Marcin Ciszewski’s »Major« trilogy, [w]: Exploring the Benefits of the Alternate History Genre, red. Z. Wąsik, M. Oziewicz, J. Deszcz-Trychubczak, Wrocław 2011, s. 113-126.
Pająk H., Grabarze polskiej nadziei 1980-2005, Lublin 2007.
Pająk H., Piąty rozbiór Polski 1990-2000, Lublin 1998.
Pająk H., Strach być Polakiem, Lublin 1997.
Parnicki T., Historia w literaturę przekuwana, Warszawa 1980.
Parowski M., Burza. Ucieczka z Warszawy `40, Warszawa 2009.
Parowski M., Fantastyka i reszta świata, „Czas Kultury” 1998, nr 1, s. 72-75.
Parowski M., Kilkunastu Hamletów, [w:] tegoż, Czas fantastyki, Szczecin 1990, s. 293-319.
Pipes D., Potęga spisku. Wpływ paranoicznego myślenia na dzieje ludzkości, przeł. S. Kędzierski, Warszawa 1998.
Popielarczyk T., Tak wydanych ebooków jak „Starość aksolotla” Dukaja powinno być w Polsce znacznie więcej, „Antyweb.pl”, https://antyweb.pl/tak-wydanych-ebookow-jak-starosc-aksolotla-dukaja-powinno-byc-w-polsce-znacznie-wiecej/ [wpis z dn. 12 marca 2015; dostęp: 31 marca 2021].
Prandecki K., Rola megatrendów w przewidywaniu przyszłości, „Przyszłość. Świat-Europa-Polska” 2012, nr 2, s. 75-94.
Regalica Barmin [właśc. Tomasz Szczepański], Bunt, Warszawa 1999.
Roszko P., Gra Gamedec na podstawie sagi Marcina Przybyłka!, „Co Przeczytać.pl”, https://www.coprzeczytac.pl/gra-gamedec/ [wpis z dn. 27 sierpnia 2019; dostęp: 7 kwietnia 2021].
Rutledge A. A., Science fiction and fairy tales, [hasło w:] The Oxford Companion to Fairy Tales, red. J. Zipes, Oxford 2005, s. 546-549.
Savimbi J., Sobór Watykański III, „Fronda” 1996, nr 7, s. 149-155.
Siciński A., Wstęp, [do:] Technika a społeczeństwo, wyb. A. Siciński, Warszawa 1974, t. 1, s. 5-47.
Sir Alexander [właśc. Dariusz Barczewski], Recenzja książki „Perfekcyjna niedoskonałość”, „Gildia.pl”, https://www.literatura.gildia.pl/tworcy/jacek_dukaj/perfekcyjna-niedoskonalosc-w2008/recenzja [wpis z dn. 1 września 2009; dostęp: 7 kwietnia 2021].
Skiba J., Jak nasi wygrali w 1939 roku, „Gazeta Wyborcza” 2008, z dn. 26 kwietnia, „Wyborcza.pl”, https://czestochowa.wyborcza.pl/czestochowa/1,48725,5059489.html [dostęp: 29 kwietnia 2021].
Sławiński J., O problemach „sztuki interpretacji”, [w:] Liryka polska. Interpretacje, red. J. Prokop, J. Sławiński, Kraków 1971, s. 7-15.
Smuszkiewicz A., Wstęp, [do:] tegoż, Zaczarowana gra, Poznań 1982, s. 7-13.
Stacewicz J., Megatrendy a strategia i polityka rozwoju, Warszawa 1996.
Stoff A., Czy krytyka literacka ma jakieś obowiązki wobec science fiction?, [w:] tegoż, Lem i inni. Szkice o polskiej science fiction, Bydgoszcz 1990, s. 269-272.
Stoff A., Czy science fiction może pomóc w zrozumieniu rzeczywistości?, [w:] „Metafizyczne” w literaturze współczesnej, red. A. Kos, Lublin 1992, s. 57-77.
Strzelecki J., Futurologia realistyczna, „Kultura i Społeczeństwo” 1966, nr 2, s. 187-190.
Szuman S., Pochwała dyletantów, Warszawa 1947.
Szyda W., Psychonautka, „Nowa Fantastyka” 1997, nr 11, s. 41-56.
Ślósarz A., Od remediacji do sterowania zbiorowymi emocjami. Interferencje dyskursu literackiego i technologii, „Rocznik Komparatystyczny” 2017, nr 8, s. 279-298.
Tertio Millennio Adveniente. List Apostolski do biskupów, duchowieństwa i wiernych w związku z przygotowaniem Jubileuszu Roku 2000 (1994), https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/listy/tertio.html [dostęp: 31 marca 2021].
Toffler A., Szok przyszłości, przeł. W. Osiatyński, E. Woydyłło, E. Grabarczak-Ryszka, Poznań 1998.
Trzewiczek I., Blacha M., Oracz M., Baryłka M., Neuroshima, Gliwice 2003.
Twardoch S., Wieczny Grunwald. Powieść za końca czasów, Warszawa 2010.
Tyszczyk A., O pojęciu wartości negatywnej w literaturze, [w:] Problematyka aksjologiczna w nauce o literaturze, red. S. Sawicki, A. Tyszczyk, Lublin 1992, s. 137-151.
Weber D., Placówka Basilisk, przeł. J. Kotarski, Poznań 1993.
Witkiewicz S. I., Nienasycenie, Warszawa 1930.
Wolski M., Wallenrod, Warszawa 2010.
Zdybel L., Idea spisku i teorie spiskowe w świetle analiz krytycznych i badań historycznych, Lublin 2002.
Ziemiański A., Dziennik czasu plagi, Londyn-Warszawa 1991.
Zimniak A., Kochać w Europie, [w:] PL+50. Historie przyszłości, red. J. Dukaj, Kraków 2004, s. 45-64.
Articles published in the “gold open access” mode on the basis of a non-exclusive license agreement between the publisher and the author. Permitted use:
- the publication may be read and stored on any device,
- the publication may be cited (with obligatory reference to the author, the title of the text, as well as the full title, bibliographic address of the issue and page of the journal)
The editorial team of “Bibliotekarz Podlaski” implements an open access policy by publishing materials in the form of the so-called Gold Open Access. From volume 42 (issue 1/2019), the journal is available under the Creative Commons license (Attribution – ShareAlike: CC BY-SA).
The key declarations of the Open Access and Open Science movement, which we fully support, are available on the CEON Open Science website.
COPYRIGHT:
The editorial team of “Bibliotekarz Podlaski” implements an open access policy by publishing materials in the form of the so-called Gold Open Access. The journal is available under the Creative Commons license – Attribution – ShareAlike 4.0: International: CC BY-SA 4.0).
The key declarations of the Open Access and Open Science movement, which we fully support, are available on the CEON Open Science website.
“Bibliotekarz Podlaski” allows its readers to read, download, copy, distribute, print, search and link to the full content of articles. We enable full, immediate, unlimited (both in a territorial, temporal and technical sense) open access to all published content, in accordance with the principle that freely available research increases and accelerates the global development of science and the exchange of knowledge.
The editorial team of “Bibliotekarz Podlaski” encourages authors to place articles published in the journal in open repositories (after the review or the final version of the publisher), provided that a link to the journal’s website is provided.
The journal does not charge the authors any fees for accepting and publishing their texts.