Keywords
epistolary convention of 18th century
family ties
How to Cite
Abstract
The article depicts the letters of the Pomeranian Voivode’s wife Konstancja Czapska written in the 1740s to her daughter Magdalena and Magdalena’s husband Duke Hieronim Florian Radziwiłł, the analysis being focussed on the manner in which the correspondent addressed her relatives. On the one hand, the letters were intended to express feelings, maintain the emotional closeness and family ties. On the other, they were highly conventional through following epistolary tradition which, back then, was very much oriented towards the panegyric form. Konstancja Czapska used panegyric devices especially towards her son-in-law Duke Radziwiłł, who outranked her in the social hierarchy. By skilfully flattering her addressee, she wanted to win favour with him and gain his support in resolving her oldest son Tomasz’s legal problems. As a result, it is difficult to estimate with certainty her true attitude to her son-in-law – a man of a difficult and overbearing personality. The fragments full of elaborate, laudatory forms, which Czapska also used towards her daughter, are in contrast to those parts of her letters where she addressed Magdalena in a simple, honest and open way – offering advice on intimate marital issues and confiding her own problems and thoughts to her daughter.
References
Bieńkowska I., Muzyka na dworze księcia Hieronima Floriana Radziwiłła, Warszawa 2013.
Bogucka M., Rodzina w polskim mieście XVI–XVII wieku: wprowadzenie w problematykę, „Przegląd Historyczny” 1983, z. 3.
Bogucka M., Staropolskie obyczaje w XVI–XVII wieku, Warszawa 1994.
Bystroń J.S., Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVI–XVIII, t. I–II, wyd. 3, Warszawa 1976.
Całek A., Nowa teoria listu, Kraków 2019.
Cysewski K., Teoretyczne i metodologiczne problemy badań nad epistolografią, „Pamiętnik Literacki” 1997, z. 1.
Czapska K., Listy, Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Radziwiłłów, dział V, sygn. 2484–1, 2484–2, 2484–3, 2484–4.
Dąbrowski S., O panegiryku, „Przegląd Humanistyczny” 1965, nr 3.
Dygdała J., Życie polityczne Prus Królewskich u schyłku ich związku z Rzecząpospolitą w XVIII wieku. Tendencje unifikacyjne a partykularyzm, Warszawa 1984.
Gad P., Hieronim Florian ks. Radziwiłł (1715–1760) ofiara czarnej legendy?, Warszawa–Bellerive-sur-Allier 2022.
„Gdybym Cię, moje Serce, za męża nie miała, żyć bym nie mogła”. Listy Magdaleny z Czapskich do Hieronima Floriana Radziwiłła z lat 1744–1759, wstęp i oprac. I. Maciejewska, K. Zawilska, Olsztyn 2016.
[hasło]: rodzina, [w:] https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/rodzina;4011746.html [dostęp: 7.09.2022].
Karkucińska W., Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676–1746). Działalność gospodarcza i mecenat, Warszawa 2000.
Kuchowicz Z., Obyczaje i postacie Polski szlacheckiej XVI–XVIII wieku, Warszawa 1993.
Kuklo C., Rodzina staropolska na tle europejskim. Podobieństwa i różnice rytmów rozwoju, „Przeszłość Demograficzna Polski” 2005, t. 26.
Kukulski L., Wstęp, [do:] J. Sobieski, Listy do Marysieńki, oprac. tenże, Warszawa 1970.
Kukulski L., Wstęp, [do:] Listy do Jana Sobieskiego, oprac. L. Kukulski, przeł. J.K. Sell, L. Kukulski, Warszawa 1966.
Kula W., Assorodobraj-Kula N., Kula M., Wstęp, [do:] Listy emigrantów z Brazylii i Stanów Zjednoczonych 1890–1891, do druku podali ciż, Warszawa 1973.
Lesiński J., Spory o dobra neuburskie, „Miscellanea Historico-Archivistica” 1996, t. 6.
Łoziński Wł., Życie polskie w dawnych wiekach, wstęp i oprac. J. Tazbir, Warszawa 2006.
Maciejewska I., Dylematy badacza dawnej epistolografii, „Prace Językoznawcze” 2016, nr 18/2.
Maciejewska I., Miłość i erotyzm w piśmiennictwie czasów saskich, Olsztyn 2013.
Maciejewska I., Niespełnione marzenie o potomku Magdaleny i Hieronima Radziwiłłów: jak opisać bolesny problem?, „Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki” 2020, nr 2.
Maciejewska I., Zawilska K., „Białogłowy dokazują, czego chcą”, czyli o sztuce przekonywania i pochlebstwa (listy Konstancji i Magdaleny z Czapskich do Hieronima Floriana Radziwiłła), [w:] Kobieta i mężczyzna. Jedna przestrzeń – dwa światy, red. B. Popiołek, Kraków 2015.
Materiały historyczno-genealogiczne do rodziny Czapskich. Seria II i III, Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki, Rkp. 1548.
Miozga E., Osiemnastowieczne listowniki. Teoria i praktyka, Katowice 2000.
Obremski K., Panegiryczna sztuka postaciowania: August II Mocny (J.K. Rubinkowski „Promienie cnót królewskich…”), Toruń 2003.
Punkta ze strony przeciwnej do rozwodu podane, AGAD, AR, dz. XI, sygn. 142.
Radziwiłł H.F., List do Magdaleny z Czapskich Radziwiłłowej, niedatowany, AGAD, AR, dz. IV, sygn. 155.
Radziwiłł H.R., Diariusze i pisma różne, oprac. i wstęp M. Brzezinowa, Warszawa 1998.
Rodzina i gospodarstwo domowe na ziemiach polskich w XV–XX wieku. Struktury demograficzne, społeczne i gospodarcze, red. C. Kuklo, Warszawa 2008.
Rybicka E., Antropologiczne i komunikacyjne aspekty dyskursu epistolograficznego, „Teksty Drugie” 2004, nr 4.
Sajkowski A., Magdeczka i Hierosinek, [w:] tegoż, Staropolska miłość. Z dawnych listów i pamiętników, Poznań 1981.
Sajkowski A. „Wzięła mnie miłość w swe potężne pęta”, [w:] tegoż, Staropolska miłość. Z dawnych listów i pamiętników, Poznań 1981.
Skwarczyńska S., Teoria listu, Lwów 1737, wyd. II oprac. E. Felisiak i M. Leś, Białystok 2006.
Wyrobisz A., Staropolskie wzorce rodziny i kobiety – żony i matki, „Przegląd Historyczny” 1992, z. 3.
Zielińska T., Przyczynek do kwestii konfliktu pokoleń na tle majątkowym w osiemnastowiecznym środowisku magnackim, [w:] Trudne stulecia. Studia z dziejów XVII i XVIII wieku ofiarowane Profesorowi Jerzemu Michalskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. Ł. Kądziela, W. Kriegseisen i Z. Zielińska, Warszawa 1994.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Copyright (c) 2023 Iwona Maciejewska