Abstract
The purpose of this article is to present Vilnius in the period after the January Uprising, its monuments as well as the public and social lives of its inhabitants, as
portrayed in the memoirs of two doctors and social activists, Ludwik Czarkowski (1855–1928) and Władysław Zahorski (1855–1927.) Both authors are thought to have written their memoirs in the 1920s. Czarkowski’s memoirs were published in Pamiętnik Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego [Journal of the Vilnius Physicians Society] in 1929–1930 with the use of notes his family made available to the Journal. Zahorski’s family was in possession of the manuscript containing his memoirs after his death. After World War II they brought it to post-war Poland, and presently it is kept in the Manuscript Department at the National Library in Warsaw. In 2018 the first volume of Zahorski’s memoirs was published in Warsaw. The memoirs of both these men are an important information source on life in Vilnius during the first ten years after the suppression of the January Uprising, which coincided with their childhood and early youth.
References
Źródła archiwalne:
Lietuvos valstybės istorijos archyvas (Państwowe Historyczne Archiwum Litwy):
Fondas (Zespół 1135, Zespół Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie), apyrašas (opis) 8, byla
(teczka) 2, Życiorys [Władysława Zahorskiego], k. 8–18; byla (teczka) 27, Życiorys Władysława
Zahorskiego, k. 99–100.
Vilniaus universiteto biblioteka, Rankraščių skyrius (Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego,
Dział Rękopisów):
Fondas 47 (Zespół Wileńskiej Biblioteki Publicznej i Uniwersyteckiej), byla (teczka) 496, Senat i Rektorat Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie do dyrekcji Biblioteki Uniwersytetu Stefana Batorego [o uchwałach przyjętych na posiedzeniu Senatu dn. 28 XI 1924 r., w tym o przeniesieniu starszego bibliotekarza dr Ludwika Czarkowskiego w stan spoczynku na własne życzenie], Wilno, dn. 15 XII 1924 r., k. 39; byla (teczka) 522, Tymczasowy skład osobowy Biblioteki Uniwersyteckiej i Publicznej (Głównej) w Wilnie, 11 IX 1919, k. 5.
Źródła drukowane:
Ustawa Polskiego Towarzystwa „Oświata”, Wilno 1907.
Sbornik dokumentov muzeâ grafa M.N. Muravjova, t. 1, sostavitel‘ A. Beleckij, Vilna 1906.
Sbornik rasporâženij grafa M.N. Muravjova po usmireniû polskogo mâteža v Severo-zapadnich
guberniâch 1863–1864 g., sostavił N. Cyłov, Vilna 1866.
Pamiętniki:
Czarkowski L., Wilno w latach 1867–1875 (ze wspomnień osobistych), „Pamiętnik Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego” 1929, R. 5, z. 1–6; 1930, R. 6, z. 1.
Polacy z Wilna i ze Żmudzi na zesłaniu: Pamiętniki Józefa Bogusławskiego i księdza Mateusza Wejta, opracował Mariusz Nowak, Kielce 2016.
Witort J., O syberyjskim zesłaniu i rusyfikacji Żmudzi, wstęp, opracowanie i redakcja Wiesław Caban i Jerzy Szczepański, przy współpracy Zbigniewa Wójcika, Warszawa 2017.
Zahorski W., Moje wspomnienia, t. 1, opracowanie, wstęp i przypisy J. Sikorska-Kulesza, Warszawa 2018.
Zan T., Z wygnania. Dziennik z lat 1824–1832, z autografu wydała Maria Dunajówna, Rozprawy i Materiały Wydziału I Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie, t. 2, z. 4, Wilno 1929.
Opracowania:
Brensztejn M., Ś. p. Dr Ludwik Czarkowski, „Przegląd Biblioteczny” 1928, t. 2.
Czarkowski L., Ś. p. Władysław Zahorski, „Pamiętnik Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego” 1927, R. 3, z. 6.
Kłos J., Wilno: przewodnik krajoznawczy, wyd. trzecie poprawione po zgonie autora, Wilno 1937.
Lietuvos architektūros istorija, t. 2: Nuo XVII a. pradžios iki XIX a. vidurio, red. A. Jankevičienė,
V. Levandauskas, A. Miškinis, V. Zubovas, Vilnius 1994.
Romanowski A., Pozytywizm na Litwie: Polskie życie kulturalne na ziemiach litewsko-białorusko-inflanckich w latach 1864–1904, Kraków 2003.
Šlevis G., Pravoslavnye chramy Litvy, Vilnius 2006.
Trzebiński S., Śp. Dr Ludwik Czarkowski 1855–1928, „Pamiętnik Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego” 1928, R. 4, z. 5.
Uroczyste posiedzenie dla uczczenia zasług ś. p. D-ra Ludwika Czarkowskiego, „Ateneum Wileńskie” 1929, t. 5, z. 15.
Vilniaus bernardinų kapinės 1810–2010, sudarytoja V. Girninkienė, Vilnius 2010.
Vinogradov Aleksandr, Putevoditel’ po gorodu Vilne i ego okrestnostâch, Vilna 1904.
Wrzosek A., Wskrzeszenie Uniwersytetu Wileńskiego w r. 1919, [w:] Księga pamiątkowa ku uczczeniu CCCL rocznicy założenia i X wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego, t. 2: Dziesięciolecie 1919–1929, Wilno 1929.
Zasztowt L., Kresy 1832–1864: Szkolnictwo na ziemiach litewskich i ruskich dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1997.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Copyright (c) 2023 Henryka Ilgiewicz