Abstract
The article presents a forgotten drama Ścibor: baśń dramatyczna z drugiej połowy XVI wieku [Ścibor: a dramatic tale of the second half of the 16th century] (1911) by Tomasz L. Potocki. The author of the article collected and complemented data related to Potocki’s biography as the owner of the Zyple estate, a reformer in agriculture and forestry, and a social and educational activist in Suwałki Province. The author confirmed the authorship of the poems that Potocki published in “Tygodnik Suwalski” [The Suwałki Weekly]. The interpretation of the work involves an analysis of the motif of Faust and the theme of the Arian presence in Poland. The context, which explains the idea of the drama, is the analogy of the destruction of the nation and religion in the 16th century and during the Revolution of 1905. Through the combination of the Faust motif and the theme of the Arian sect, Potocki created his drama with its national and Catholic significance.
References
Źródła prasowe:
„Biblioteka Warszawska” 1911, t. 1, z. 3.
„Czas” 1912, nr 465.
„Gazeta Kujawska” 1913, nr 35.
„Gazeta Lwowska” 1912, nr 235.
„Gazeta Toruńska” 1912, nr 235.
„Gazeta Wieczorna” 1907, nr 369.
„Goniec Poranny” 1911, nr 9.
„Kurier Codzienny” 1898, nr 173.
„Kurier Lwowski” 1911, nr 24, 49.
„Kurier Poznański’ 1910, nr 284.
„Kurier Warszawski” 1891, nr 323; 1911 nr 311; 1912, nr 280, 286.
„Łowiec Polski” 1904, nr 2, 9–13; 1905, nr 2; 1907, nr 23.
„Miesiąc Ilustrowany” 1912, nr 7.
„Myśl Niepodległa” 1911, nr 157.
„Naród” 1912, nr 242.
„Nowa Gazeta” 1908, nr 33; 1911, nr 518; 1912, nr 286; 1913, nr 24.
„Nowa Reforma” 1910, nr 582, 588; 1911, nr 30, 65.
„Nowiny” 1910, nr 294.
„Orędownik” 1911, nr 45.
„Pamiętnik Teatru Polskiego” t. 1, 1914.
„Postęp” 1901, nr 76–77, 82.
„Praca” 1911, nr 36.
„Prawda” 1911, nr 4.
„Przegląd Krytyki Artystycznej i Literackiej” 1911, nr 39.
„Przegląd Wielkopolski” 1912, nr 13.
„Przyszłość” 1908, nr 12.
„Rozwój” 1912, nr 232.
„Rzeczpospolita” 1910, nr 94; 1911, nr 48, 50.
„Słowo” 1907, nr 70; 1908, nr 276, 340; 1910, nr 564; 1911, nr 5.
„Straż Polska” 1910, nr 32.
„Świat” 1912, nr 42.
„Tygodnik Ilustrowany” 1909, nr 43–44; 1912, nr 42.
„Tygodnik Suwalski” 1906, nr 12, 22; 1907, nr 9, 11–12; 1908, nr 3, 8, 16–17, 20, 24–25; 1912, nr 1.
„Wieś i dwór” 1912, nr 3.
„Ziemianka” 1911 (15 kwietnia).
Bibliografia:
Biegeleisen H., Arianie polscy, „Krytyka” 1908, z. 3–4.
Borowiak St., Ostatni ordynaci rydzyńscy, „Rocznik Leszczyński” 2010, t. 10.
Borowiak St., Sprawa ordynacji rydzyńskiej na tle walki o ziemię w Poznańskiem na przełomie XIX i XX wieku, Poznań 2008.
Brückner A., Różnowiercy polscy. Szkice obyczajowe i literackie, seria I, Warszawa 1905.
Bugaj R., Michał Sędziwoj (1566–1636). Życie i pisma, Wrocław 1968.
Bugaj R., Nauki tajemne w dawnej Polsce – mistrz Twardowski, Wrocław 1986.
Cludius C.E., „Faust” Goethego jako apologia chrześcijaństwa, przeł, posł. E. Zarych, wstęp, oprac. tekstów i red. tomu J. Ławski, Białystok 2022.
Dajnowicz M., Orientacje polityczne ludności polskiej północno-wschodniej części Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX wieku, Białystok 2005.
Dobrzyńska-Rybicka L., Zygmunt Taszycki. Ustęp z dziejów ariaństwa w Polsce, „Przegląd Polski” 1905, nr 464–465.
Grabowski T., Literatura ariańska w Polsce: 1566–1660, Kraków 1908.
Hertz A. (A. Kierski), Pierwsi komuniści w Polsce, „Przedświt” 1919, nr 9–10, 11–12.
Klingemann E.A.F., Faust. Tragedia w pięciu aktach, przeł. i wstęp E. Lubomirskiego, wyd. pol.-niem., red. tomu, oprac. i przypisy Ł. Zabielski, wprowadz. J. Ławski, S. Dietzsch, L. Libera, M. Kopij-Weiß, Białystok 2013.
Konarski St., Potocki Tomasz Ludwik, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 28, Wrocław 1985.
Kormanowa Ż., Bracia polscy 1560–1570, Warszawa 1929.
Laskowski K. (K.L.), Tomasz Potocki: „Ścibor”, baśń dramatyczna z drugiej połowy XVI wieku, Warszawa–Kraków 1911, „Świat” 1911, nr 11.
Lorentowicz J., Teatr Polski w Warszawie: 1913–1938, Warszawa 1938.
Matusiewicz A., Potocki Tomasz Ludwik Maria Ignacy, [w:] Suwalski słownik biograficzny, Suwałki 2021.
Merczyng H. (Henryk M.), Pielgrzymka do grobu wielkiego herezjarchy, „Prawda” 1897, nr 49.
Morawski S., Arianie polscy, Lwów 1906.
Nowaczyński A., Arianie, [w:] tegoż, Co czasy niosą, Warszawa–Lwów 1909.
Nowaczyński A., Car Samozwaniec czyli polskie na Moskwie gody. Kronika prawdziwa o Dymitrze Joannowiczu, jedynorocznym autokratorze, jako się wzniósł i padł on z przyczyny furyjej pani Fortuny, carycy wiecznej. W sześciu obrazach i epilgu dziejąca się, Warszawa–Kraków 1908.
Oczko P., Życie i śmierć doktora Fausta, złego czarnoksiężnika w literaturze angielskiej od wieku XVI po romantyzm, Kraków 2010.
Paczoska E., Stefan Żeromski w kręgu etyki ariańskiej, [w:] Etyka i literatura. Pisarze polscy lat 1863–1918 w poszukiwaniu wzorców życia i sztuki, red. E. Ihnatowicz, E. Paczoska, Warszawa 2006.
Postacie i motywy faustyczne w literaturze polskiej, red. H. Krukowska, J. Ławski, t. 1–2, Białystok 1999–2001.
Potocki T. [Ludwik], Ścibor: Baśń dramatyczna z drugiej połowy XVI wieku, Warszawa–Kraków 1911.
Radliński I., Zapomniana karta w dziejach umysłowości polskiej, „Prawda” 1910, nr 2–4.
Rott D., Bracia czescy w dawnej Polsce, Katowice 2002.
Sęp [autor nieustalony], Arianizm w literaturze dramatycznej, „Praca” 1911, nr 36.
Sprawa ordynacji rydzyńskiej i fundacji książąt Sulkowskich. Opinia prawna Związku Adwokatów Polskich we Lwowie, Lwów 1914.
Szargot M., Reporterskie i pisarskie drogi Józefa Bohdana Dziekońskiego, Piotrków Trybunalski 2014.
Szymanowski W., Michał Sędziwój (dramaty), wstęp i oprac. tekstu G. Czerwiński i A. Janicka, red. tomu, przypisy J. Ławski i H. Krukowska, Białystok 2015.
Tazbir J., Arianie w literaturze pięknej, „Kwartalnik Historyczny” 1966, nr 3.
Tazbir J., Zapomniany dramat o arianach, „Pamiętnik Literacki” 2015, z. 1.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Copyright (c) 2024 Tadeusz Budrewicz