The Fantastic and Phantasmatic Nature of the Novella “Premonition. The Tale at the Grey Hour” by Józef Bohdan Dziekoński
PDF (Język Polski)

Keywords

Józef Bohdan Dziekoński
novella
Romanticism
phantasmagoria
fantasy

How to Cite

Lesińska, A. (2024). The Fantastic and Phantasmatic Nature of the Novella “Premonition. The Tale at the Grey Hour” by Józef Bohdan Dziekoński. Bibliotekarz Podlaski, 61(4), 205–234. https://doi.org/10.36770/bp.858

Abstract

The article aims to analyze the fantastic and phantasmatic nature of the novella Premonition. The Tale at the Grey Hour by Józef Bohdan Dziekoński (1816–1855) within the latest definitional contexts of these terms, which are often overlooked or completely unused in the research on this writer. In the first part, the author reviews recent attempts to define the essence of 'fantasy' in Dziekoński’s works as per well-known researchers such as Antoni Gromadzki and Michał Szargot, while also acknowledging the contributions of new or yet unrecognized scholars, and then supplements these conclusions. Furthermore, the author incorporates the concept of 'phantasm' as explored in Maria Janion’s study On Phantasmatic Criticism, which has not yet been applied in research on Dziekoński’s works. The second part is devoted to the analysis and interpretation of the fantastic and phantasmatic character of Dziekoński’s little-known novella Premonition. The Tale at the Grey Hour. In applying the theoretical issues from the first part to the reading of this story, the author highlights the novella’s significance, where the ideals and worldview of the writer are embodied. This underscores the researcher's belief in Dziekoński’s ideological consistency evident in his literary works. Dziekoński’s reflections on fantasy as a literary genre, or a broadly understood method of literary expression, are also discussed. According to him, fantasy literature must fulfill specific socio-cultural criteria to properly align with its era and gain acceptance. The novella Premonition. The Tale at the Grey Hour exemplifies the author’s implementation of these ideas and worldviews, a point strongly emphasized in the article.

https://doi.org/10.36770/bp.858
PDF (Język Polski)

References

Abrams M.H., Zwierciadło i lampa. Romantyczna teoria poezji a tradycja krytycznoliteracka, tłum. M.B. Fedewicz, Gdańsk 2003.

Bachelard G., Wstęp, [w:] Płomień świecy, tłum. Julian Rogoziński, Gdańsk 1996.

Błoński J., Przedmowa, [w:] G. Bachelard, Wyobraźnia poetycka. Wybór pism, tłum. H. Chudak, A. Tatarkiewicz, Warszawa 1975.

Borowy W., O „Ucieczce” Mickiewicza, „Pamiętnik Literacki” 1956, nr 47.

Caillois R., W sercu fantastyki, tłum. M. Ochab, Gdańsk 2005.

Citkowska-Kimla A., Wokół romantycznej idei podmiotowości. O parantelach między niemieckim idealizmem a koncepcjami wczesnych romantyków – Novalisa i Friedricha Schlegla, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 2008, t. 53.

Dziekoński J.B., Kataleptyk. Powieść nieboszczyka Pantofla. Wydanie Adama Zawadzkiego. Wilno, r. 1846 8-vo. Tom I, str. 278. T. II, str. 228, „Dzwon Literacki” 1846, t. 2.

Dziekoński J.B., Przeczucie. Gawęda o szarej godzinie, „Dziennik Domowy” 1843, t. 4, nr 21.

Dziekoński J.B., Przeczucie. Gawęda o szarej godzinie, „Dziennik Domowy” 1843, t. 4, nr 22.

Dziekoński J.B., Spomnienia i marzenia Bogdańskiego, t. 1, Warszawa 1848.

Dziekoński J.B., Uwagi nad pochwałą poematu »Dzieciątko Jezus« X. Hołowińskiego, umieszczoną przez I.J. Kraszewskiego w Bibliotece Warszawskiej, w poszycie za miesiąc lipiec 1846 r., „Dzwon Literacki” 1846, t. 2.

Dziekoński J.B., Worek. Gawędka z podań ludu, „Przegląd Warszawski” 1841, t. 2.

Gromadzki A., Józef Bohdan Dziekoński, autor „Sędziwoja”, [w:] J.B. Dziekoński, Sędziwoj, Warszawa 1974.

Janion M., Projekt krytyki fantazmatycznej. Pierwsze wyzwolenie wyobraźni, [w:] Problemy teorii literatury, seria 4, Prace z lat 1985–1994, red. H. Markiewicz, Wrocław 1998.

Kawyn S., Cyganeria warszawska, Wrocław 1967.

Kopias-Łokuciejewska K., Koncepcja człowieka i jego miejsce we wszechświecie w doktrynach Paracelsusa i Boehmego, „Medycyna Nowożytna” 2001, t. 8, nr 1.

Korespondencja Adama Mickiewicza, Paryż 1871, t. 1.

Korespondencja Adama Mickiewicza, Paryż 1885, t. 4.

Korotkich K., Alchemia ducha. Studia i szkice o twórczości Józefa Bohdana Dziekońskiego, Białystok 2019.

Kowalczykowa A., Romantyczne zaświaty, [w:] Problemy polskiego romantyzmu, seria 2, Wrocław 1974.

Lenora. Ballada z Bürgera, [w:] Tłómaczenia, red. A.E. Odyniec, Warszawa 1874.

Ławski Jarosław, Universum Słowackiego, Warszawa 2020.

Marrené-Morzkowska W., Zapomniani. Józef Bohdan Dziekoński, Warszawa 1885.

Martuszewska A., Fantastyka, [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, Wrocław 2009.

Mickiewicz A., Dziady cz. I–IV, Warszawa 1974.

Mickiewicz A., Dziady, część I, II i IV, opr. Z. Zaturski, Lwów 1925.

Mickiewicz A., Ucieczka, Warszawa 1832.

Mróżczyk J., Józefa Bogdana Dziekońskiego postulat literatury i krytyki zaangażowanej, „Prace Polonistyczne” 1974, ser. 30.

Nawrocki R., Próg. Intruzje i przekroczenia. O transgresji w prozie niesamowitej polskiego romantyzmu, Toruń 2014.

Plucińska D., Gotycyzm, groza, frenezja. Perspektywa komparatystyczna: Poe — Krasiński, „Prace Literackie” 2012, t. 52.

Siemek M.J., Racjonalizm i naturalizm w filozofii niemieckiego Oświecenia, [w:] Filozofia niemieckiego Oświecenia. Wybrane teksty z historii filozofii, Warszawa 1973.

Szargot M., Opowieści niesamowite Józefa Bohdana Dziekońskiego, Katowice 2004.

Szyjkowski M., Upiór w poezji Adama Mickiewicza, „Przegląd Powszechny” 1917, t. 137, z. 7, nr 403.

Wojciechowska E., Polska nowela fantastyczna w okresie romantyzmu: gatunek, strategie narracyjne, ontologia świata przedstawionego, Kraków 2019.

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.

Copyright (c) 2024 Aleksandra Lesińska

Downloads

Download data is not yet available.